pic 11 03 121542

6 . RYTMY: WYCHWYTYWANIE REGULARNOŚCI I KORZYSTANIE Z NICH W RÓŻNYCH SYTUACJACH

6.1. O roli rytmów w rozwoju psychoruchowym dzieci. O tym, jak można wykorzystywać rytmy w kształtowaniu różnych umiejętności intelektualnych

Kształtowanie zdolności do wychwytywania regularności i posługiwania się nimi, leży u podstaw bodaj wszystkich zakresów wychowania umysłowego. W programie przedszkolnym Dziecięca matematyka ten zakres kształcenia jest nazwany: Rytmy i jest połączony z uświadamianiem dzieciom rytmicznej organizacji czasu. Blok ten realizuje się we wszystkich grupach wiekowych z zachowaniem prawidłowości rozwoju umysłowego dzieci³⁶.

Dla czterolatków i pięciolatków w bloku Rytmy i rytmiczna organizacja czasu przewidziane są następujące treści kształcenia:

•    Skupianie uwagi na szeregach i wychwytywanie powtarzających się układów rytmicznych (czterolatki i pięciolatki);

•    Ćwiczenia ruchowe zorganizowane tak, aby dzieci zauważyły rytm i mogły go kontynuować (łatwe układy dla czterolatków, trudniejsze dla pięciolatków);

•    Dostrzeganie rytmów w wypowiedziach słownych: wyliczankach, wierszach i opowiadaniach z powtarzającym się motywem (prostsze ćwiczenie dla czterolatków, trudniejsze dla pięciolatków);

•    Przekładanie dostrzeżonych regularności w układach rytmicznych z jednej reprezentacji na drugą (czterolatki próbują zrealizować takie przekładanie, pięciolatki nabierają w tym większej wprawy, rośnie także zakres komplikacji);

³⁶ Cytowany już wielokrotnie program: Dziecięca matematyka, s. 16-21.

•    Czterolatki, maję dostrzec przemienność dnia i nocy oraz układać kalendarze z uwzględnieniem dni i nocy;

•    Pięciolatki, oprócz przemienności dnia i nocy maję dostrzec rytm i stałe następstwo pór roku, a potem maję układać kalendarze / zaznaczeniem tych regularności.

Szczegółowe informacje, w jaki sposób zrealizować te treści, zawarte są w trzech załączonych scenariuszach. Można je zrealizować w grupie czterolatków (łatwiejsze wersje zabaw i zadań) oraz w grupie pięciolatków (trudniejsze wersje). Pod koniec każdego scenariusza w części zwanej: Uwagi i propozycje znajdują się informacje, co jest dla dzieci łatwe, a co trudniejsze. Tam też wyjaśniamy, kiedy - w jakim miesiącu roku - scenariusze te mają być realizowane.

Rytmy w rozwoju umysłowym dzieci

Rytmy kojarzą się z muzyką i tańcem, rzadziej z cyklami aktywności człow ieka. Noc to czas na sen, dzień jest okresem aktywności. Gdy człowiek nie może spać w nocy. za to chętnie przesypia cały dzień i gdy tendencja ta utrzymuje się dłużej, mówi się o zaburzeniu rytmu życia. Są to ważne sprawy. Jednak na rytmy można spojrzeć z innej strony - analizując ich rolę w rozwoju umysłowym dziecka. Żeby to wyjaśnić trzeba cofnąć się do chw ili urodzenia dziecka, a nawet do jeszcze wcześniejszych faz życia.

Okazuje się. że w ostatnich miesiącach przed urodzeniem, umysł dziecka jest na tyle dojrzały, że potrafi rejestrować pewne doznania' Dziecko żyje wówczas w środowisku wypełnionym:

-    rytmem bicia matczynego serca.

-    rytmem kołysania jej kroków,

-    rytmem oddychania.

Dziecko nie tylko je odczuwa, ale i rejestruje w swoim umyśle. Niektórzy twierdzą, że odbiera ono także rytm i melodię wypowiadanych przez matkę słów. a także muzykę, której ona słucha³*.

Dzięki takim doświadczeniom, przytulony do piersi dorosłego człowieka noworodek - mimo przeżywanego szoku porodowego - potrafi rozpoznać

^r W interesujący &pow$b pisze o tym H Olechowiez w cytowanej wcześniej publikacji O elementarnym kształceniu najmłodszych dzieci, w: (J ź/ódeł rozboju dhżeuka. red H Olechowie/. WSiR Warszawa JW9. t». 52 j daił>ze.

^ Niemowlęta me tytko rozróżniają mowę różnych osób. ale wcześnie ujaw niają swoje preferencje buchania: wolą buchać gło^J matki i wyróżniają go spośród rożnych dźwięków. Więcej informacji na temat preferencji małych dzieci w słuchaniu podają k YasUt. TM. Mar&haJJ. SA. Miller: Psychologia dzjbeck/u. W$iP. Warszaw-a jyV5. s 409

.tom pi