pic 11 03 122035

204

- kształtowaniu się w umysłach dzieci schematu liczenia na poziomie jeden gest, jeden wskazywany obiekt i jeden wymieniany liczebnik.

Tworzenie schematu liczenia i kształtowanie umiejętności liczenia trwa

jednak bardzo długo. Dopiero w siódmym roku życia większość dzieci potrafi sprawnie liczyć i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego⁹⁰. W procesie kształtowania się umiejętności liczenia wyróżnić można następujące prawidłowości:

•    Najwcześniej dziecko wyodrębnia przedmioty (gestem, ruchem głowy, spojrzeniem), którymi się interesuje i chce je lepiej poznać;

•    Wskazuje kolejno przedmioty palcem, dbając o rytm: ten, następny, następny itd. Gdy przedmioty tworzą szereg, dziecku łatwiej je tak rytmicznie wskazywać;

•    Pokazując przedmioty dziecko bardzo wcześnie używa liczebników i traktuje je jako zastępcze nazwy przedmiotów. Na początku są to słowa: do liczenia, ale w miarę gromadzenia doświadczeń i dojrzewania intelektualnego dziecka nasycają się liczebnikową treścią⁹¹;

•    Trzylatek ma jeszcze spore kłopoty z koordynacją gestu wskazywania z wypowiadanymi liczebnikami. Wskazuje liczone przedmioty i mówi: jeden, dwa, jeden, dwa... Ponieważ na rytm wskazywania nakłada mu się rytm oddechu i rytm bicia serca, często dotyka jeden przedmiot dwa razy. Sprzyja temu także to, że słowo: jeden składa się z dwóch sylab, a słowo: dwa tylko z jednej;

•    W miarę doświadczeń w rytmicznym wskazywaniu przedmiotów i oznaczania ich „słowami do liczenia” dziecko dąży do precyzji i zaczyna przestrzegać zasady: jeden do jednego: jeden wskazywany przedmiot i jeden wypowiadany liczebnik. ^{1 2}

, Wraz z rozwojem mowy i doświadczeń w liczeniu dosłownie wszystkiego, rośnie zakres opanowanych słów - liczebników. Zaczyna się od tego, że dziecko zna tylko dwa liczebniki i licząc wymienia „na okrągło”. Ale już po kilku miesiącach dziecko liczy na przykład tak: jeden, dwa, pięć, osiem, jeden, pięć, osiem itd. Zna więcej liczebników, ale ciągle używa ich jako stów do liczenia. Trzeba wielu doświadczeń, aby dziecko zaczęło przestrzegać zasady stałej kolejności - licząc należy liczebniki wymieniać po kolei i nie pomijając żadnego. Łączy się to z zapamiętaniem większego zasobu liczebników i nadawaniem znaczenia wypowiadanym liczebnikom;

•    Dość późno dziecko zaczyna być przekonane o tym, że liczebnik wymieniony na końcu ma podwójne znaczenie - dotyczy ostatniego liczonego przedmiotu i określa, ile jest wszystkich razem. Wiedzą o tym dopiero niektóre pięciolatki, wielu sześciolatków i prawie wszystkie siedmiolatki;

•    Równie późno dziecko rozumie, że ułożone rzędem przedmioty można liczyć od początku do końca, od końca do początku, a także rozpoczynając z dowolnego miejsca, byle policzyć je wszystkie (na zasadzie: jeden do jednego) i wymieniać kolejne liczebniki.

W miarę kształtowania się umiejętności liczenia dziecko chce liczyć wszystko, co się wokół niego znajduje, a licząc stara się stosować opisane prawidłowości. Sprzyja to kształtowaniu się umiejętności liczenia. Jednak dopiero w szóstym i siódmym roku życia większość dzieci sprawnie posługuje się umiejętnością liczenia w różnych sytuacjach. Wiedzą już bowiem, ze można policzyć każdy zestaw obiektów, nawet gdy obiekty są różne.

U przedszkolaków występują spore różnice indywidualne w stopniu opanowania umiejętności liczenia. Bywają trzylatki, które potrafią już liczyć lak.jak czterolatki. Bywa jednak, że w grupie pięciolatków są dzieci, które liczą tak, jak typowe trzylatki. Ponieważ nauczyciele muszą się w tym orientować, zaczynamy od trzylatków.

Z badań nad kształtowaniem się umiejętności liczenia u polskich dzieci wynika, że większość trzylatków⁹²:

“ ^wie doskonale, co oznacza słowo: liczyć i słysząc je koncentruje uwagę na przedmiotach, które mają być liczone;

licząc, wskazują przedmioty i wymieniają liczebniki⁹': dwa, jeden, jeden, dwa,jeden, dwa... Nie potrafią jeszcze stosować reguły jeden do jednego

Są to badania E. Gruszczyk-Kolczyńskiej, szczegółowe informacje znajdu ją się w cytowa nych wcześniej publikacjach.    . . _H -_pr_

zeci.

na-

Dla trzylatka liczebnik nie jest jeszcze wypełniony treścią, a więc wymawiając ,

⁰ nie określa liczby policzonych przedmiotów, ani nie ustala, na przy a en j ² ^dług rozeznania trzylatka liczebniki wypowiada się przy liczeniu i są to zas ępc ^zwy przedmiotów.

^•Wsip.com.pl

1

^H) Dokładniejsza charakterystyka kształtowania się umiejętności liczenia przedstawiona jest w cytowanych już wcześniej publikacjach:

•    E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska: Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli, WSiP. Warszawa 1997, s. 44-56.

•    E. Gruszczyk-Kolczyńska: Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki. Przyczyny, diagnoza, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, WSiP, Warszawa 1997 (i wydania wcześniejsze), s. 22-46:

2

   E. Gruszczyk-Kolczyńska: Intuicje matematyczne dostępne dzieciom przedszkolnym „Kwartalnik Pedagogiczny” 1989, nr 1.

Wcześniej badania nad rozwojem przedszkolaków realizowali R. Gelman, C. R Gallistel. Wyniki tych badań są omówione w cytowanych publikacjach E. Gruszczyk-Kolczyńskiej, a także w książce: Psychologia rozwoju dziecka, R. Vasta, M. M. Haith, S. A. Miller, WSiP-Warszawa 1985, s. 296 i 267.

Dziecko starsze, na przykład sześciolatek, gdy liczy przedmioty i mówi na przykład pięt oznacza to, że wskazywany przedmiot jest piąty (przed nim był czwarty, a za nim szósty), a policzonych przedmiotów jest pięć.