24 (682)

__== •

§31. Głoski szczelinowe tylnojęzykowe

Między tyłem języka a podniebieniem miękkim tworzy się:

5. Szczelinowa tylnojęzykowa:

a)    bezdźwięczna %,

jak w wyrazie chleb lub wahadło (w normalnym wymawianiu polskim). Odpowiedniej głoski dźwięcznej, samoistnej nie posiadamy, ale zdarza się ona jako wynik upodobnienia / do następnej głoski dźwięcznej, a więc:

b)    dźwięczna y,

jak w ..wyrazie Bohdan, takich rzeczy (ta&iy &eóy). Odpowiednie miękkie spółgłoski spotykamy w położeniach zależnych:

. c) dźwięczną

d) bezdźwięczną % •

pierwszą w połączeniach wyrazów, np. takich wiśni {Utićiy viśńt), drugą przed samogłoską i, jak w wyrazach Chiny, machina, Himalaje, historia.

§32. Głoski zwarto-szczelinowe, Syczące i szumiące

Głoski typu c, mianowicie dźwięczne y, y, # i bezdźwięczne e, Ć, ó, zwane afrykatami (affricatae) w hteraturze fonetycznej, są głoskami zwarto-szczęlinowymi. Odczuwamy je słuchem jako głoski pojedyncze, różnią się one jednak zasadniczo od wszystkich innych tym, że nie są artykulacyjnie proste i jednolite, lecz składają się z dwóch części, pierwszej : zwarcia i drugiej: szczeliny. Np. c rozpoczyna się od takiego samego zwarcia jak t, które przechodzi natychmiast w szczelinową s. Jeżeli przedłużyć w wymawianiu c..., to słyszymy już tylko Jest to więc wymówione jako jedna głoska, w ten sposób, że każda składowa część trwa tylko mniej więcej połowę czasu zwykłej głoski. W zasadzie w każdym miejscu artykulacji, gdzie można utworzyć zwarcie, jest możliwa i afrykata, w mowie polskiej mamy jednak tylko następujące spółgłoski zwarto-szczelinowe:

1.    Afrykaty syczące:

a)    dźwięczną .

b)    bezdźwięczną c,

jak w wyrazach miedza (riie^a), noc. Pierwsza jest ścisłym połączeniem d-\-z, druga t+s.

2.    Afrykaty szumiące:

a)    dźwięczna

b)    bezdźwięczna Ć,

jak w wyrazach drożdże, czekam. Są to głoski zwarto-szczelinowe, umiejscowione tam, gdzie i inne szumiące, a więc druga część składowa