270220121294

nie uczestniczy więc w jego transporcie, co może doprowadzić do poważnego niedotlenienia organizmu, a nawet uduszenia.

Warto pamiętać, że organizm prowadzi bardzo oszczędną gospodarkę żelazem. Żelazo uwolnione ze zużytych i sfagocytowanych erytrocytów, które uległy hemolizie jest oddawane przez makrofagi, zatrzymywane w organizmie i kierowane do puli zapasowej (wątroba). Stamtąd, w miarę zapotrzebowania transportowane jest do szpiku i wykorzystane ponownie do syntezy hemu. W organizmie człowieka znajduje się 3-5 g żelaza, z czego około 70% zawarte jest w hemoglobinie. Wymianie ulega jedynie 1-2 mg na dobę, a więc krąży ono niemal „w obiegu zamkniętym".

Erytrocyty różnych zwierząt różnią się kształtem, wielkością i obecnością lub brakiem jądra. Erytrocyty ryb, płazów, gadów i ptaków są przeważnie owalne, spłaszczone, z centralnie położonym, również owalnym jądrem, które tworzy w środku komórki zgrubienie. Cytoplazma dojrzałych komórek wybarwia się jednolicie kwasochłonnie i nie widać w niej jakichkolwiek struktur. Komórki niedojrzałe - nieco mniejsze, mniej wydłużone, o proporcjonalnie większym jądrze są wielobarwliwe z powodu mniejszej zawartości hemoglobiny oraz obecności RNA w cytoplazmie. Największe erytrocyty, o średnicy kilkudziesięciu pm i objętości kilkunastu tysięcy fl występują u płazów ogoniastych. Czerwone krwinki u ryb chrzęstno- i kostnoszkieletowych, płazów bezogonowych, gadów i ptaków mają średnicę od kilku do około 30 pm i objętość kilkuset fl.

Najmniejsze są erytrocyty ssaków, o średnicy (zależnie od gatunku) od 1,5 do 9,2 pm (tab. 2). Wielkość erytrocytów nie jest proporcjonalna do wielkości zwierzęcia. Wśród ssaków najmniejsze erytrocyty występują u przeżuwaczy, pomiędzy którymi rekordowo małe, o średnicy 1,5 pm, zaobserwowano u kan-czyla jawajskiego (Tragulus javanicus). Do największych należą natomiast erytrocyty naczelnych (tab. 2).

Erytrocyty ssaków mają kształt spłaszczonych krążków, jedynie u wiel-błądowatych są owalne. W centralnej części znajduje się przejaśnienie, ponieważ erytrocyty są dwuwklęsłe — w tym miejscu komórki są cieńsze niż na obwodzie. Wielkość przejaśnienia jest różna u różnych gatunków ssaków: np. w erytrocytach psów jest ono duże, natomiast słabo zaznaczone w czerwonych krwinkach kotów, koni i przeżuwaczy. We krwi ssaków występują też erytrocyty niedojrzałe — retikulocyty (polichromatocyty), nieco większe od dojrzałych, o wielobarwliwej cytoplazmie. Obraz czerwonokrwinkowy różnych ssaków charakteryzuje się także różnym stopniem anizocytozy (najbardziej zróżnicowane pod względem wielkości są krwinki kotów i krów).

Przy ocenie morfologicznej krwinek czerwonych bierze się pod uwagę: wielkość, kształt, barwliwość oraz ewentualne występowanie struktur wewnętrznych. Wielkość (średnica i objętość) oraz stopień jej zróżnicowania (ani-zocytoza) krwinek są charakterystyczne dla gatunku. W przypadku występowania krwinek o zmniejszonych rozmiarach mówimy o mikrocytozie, jeśli krwinki są większe niż normalnie — mamy do czynienia z makrocytozą lub megalocyto-zą. Przy zmianach wielkości krwinek zwiększa się też zwykle stopień anizocytozy. W przebiegu różnych schorzeń wywołanych czynnikami genetycznymi oraz wpływem czynników środowiska we krwi mogą pojawiać się erytrocyty o nieprawidłowych kształtach: sferocyty — krwinki kuliste, bez przejaśnienia w środ-

13