270220121307

WPROWADZENIE

Proponowane proste ćwiczenia z hematologii zaplanowano w taki sposób, żeby studenci mieli możliwość porównania i precyzyjnej identyfikacji elementów morfotycznych krwi różnych kręgowców, zaobserwowania nieprawidłowości we krwi człowieka, a także samodzielnego zbadania wpływu różnych czynników na wartości parametrów hematologicznych. Jako dominujący czynnik wybrano stres, ze względu na szybkość działania bodźców stresowych na organizm i charakterystyczne zmiany wywoływane przez stres we krwi. Wszystkie badania, w których wykorzystywana jest świeżo pobrana krew, wykonywane są na rybach. Przyczyn tego jest kilka. Po pierwsze - krew ryb, ze względu na dużą liczbę leukocytów, różnorodność morfologiczną trombocytów i brak restrykcyjnej bariery między krwią obwodową a układem krwiotwórczym, dzięki czemu obfituje ona w niedojrzałe formy krwinek, wydaje się szczególnie interesująca i odpowiednia do celów dydaktycznych. Po drugie - hematologia ryb jest jednym z przedmiotów badań naukowych prowadzonych w naszej jednostce, nieobce są nam więc nowe odkrycia naukowe w tej dziedzinie, co - o czym jesteśmy przekonani - dodatnio wpływa na poziom prowadzonych przez nas zajęć.

Pobieranie krwi od ryby

Krew od ryb można pobierać na kilka sposobów. Najczęściej pobiera się ją przyżyciowo, bezpośrednio z serca lub z żyły ogonowej. Najbezpieczniejszym sposobem jest nakłucie żyły ogonowej - w tym celu należy wprowadzić igłę skośnie pod powłoki dała u nasady trzonu ogonowego, tuż pod linią boczną. Krew z serca można pobrać, wkłuwając igłę pod kątem prostym, pośrodku piersi ryby, na wysokośd brzegu pokryw skrzelowych. Można też dokonać wkłucia za pomocą ostro zakończonej szklanej pipety pasteurowskiej od wewnątrz, przez jamę skrzelową.

U ryb ilość krwi wynosi około 5% masy ciała, a więc osobnik o masie 100 g ma 5 g (ok. 5 cm³) krwi, z czego bez szkody dla zwierzęcia można jednorazowo pobrać 1-1,5 cm³. Krew należy pobierać delikatnie i możliwie jak najszybciej, aby zminimalizować stres. W przypadku niektórych płochliwych gatunków może być konieczne zastosowanie środków usypiających.

Krew ryb bardzo szybko krzepnie, konieczne jest więc zastosowanie antykoagulantów. Dla większości gatunków ryb najodpowiedniejszym antyko-agulantem jest heparyna (w stężeniu 10-30 lU/mi), natomiast werseniany nie są zalecane, ponieważ mogą wywołać hemolizę, podobnie jak w przypadku krwi niektórych ptaków i gadów. Dla pozostałych kręgowców na ogół stosowane są werseniany (sodowy lub potasowy), ponieważ według niektórych badaczy heparyna zmniejsza barwliwość leukocytów oraz czasem wywołuje agregację trom-