28 (502)

Pismo runiczne

Jedną z najważniejszych umiejętności było posługiwanie się pismem. Litery wikińskiego alfabetu noszą nazwę run, sam alfabet zaś nazywa się fut hark.

Nazwa ta pochodzi od pierwszych sześciu liter:

pa Hfcr ttił h nr ri

f u, th, a, y, k. Normanowie epoki wikingów nie pisali na papierze. Runy ryli w drewnie lub wykuwali w kamieniu, toteż duże litery futharku składały się z prostych linii.

Wikingowie, gdziekolwiek się pojawili, zostawiali inskrypcje runiczne na kamieniach i budynkach.

"Te runy zostały wykute przez najzręczniejszego w tym fachu człowieka na oceanie zachodnim", chwalił się jeden z wikingów, który znalazł wieczne schronienie w starym kurhanie na Orkadach. "Lif, kucharka jarla, wyryła te runy" - napisała pewna kobieta. "Ingigerth jest najpiękniejszą kobietą" -ogłosił inny jeszcze wiking. Było to szyderstwo, bo obok swego wyznania narysował psa, któremu ślina cieknie z ust.

Wikingowie wierzyli, że runy mają właściwości magiczne. Człowiek, który znał pismo runiczne, mógł nawet na odległość tępić broń swych wrogów, mógł rozerwać łańcuchy, gdyby został uwięziony, i spowodować, by zakochała się w nim kobieta, której pragnął. Runy mogły go wyleczyć z choroby, chronić w walce lub na morzu oraz ustrzec od czarów.

Głazy z napisami runicznymi ozdabiano wyszukanymi wzorami i malowano czarną, czerwoną, niebieską i białą farbą. Wznoszono je, by stanowiły dowód prawa do dziedziczenia dla spadkobiercy, lub żeby udokumentować osiągnięcia tych, którzy na przykład "podróżowali daleko za złotem" albo "rozdzielali zdobycze z wojny we Fryzji". Na niektórych kamieniach spisane zostały czyny karygodne - na przykład: "Hoskuld skłamał swemu przyjacielowi, któremu przysięgał wierność". Jeszcze inne upamiętniają ukochanych: "Birging, spoczywaj w spokoju, kocham cię, Vag".

Jest wiele odmian alfabetu runicznego, lecz duńska wersja /u góry, po lewej/została najbardziej upowszechniona.

Zdjęcie w ramce po lewej stronie: napisy runiczne można spotkać na ostrzu miecza - miały mu one dać siłę magiczna. Te małe oznakowane runami kości lub drewienka zaświadczają o tym, kto jest właścicielem worka zboża, do którego są przymocowane.

U góry: kamieniarz wykuwa napis "i Holmfrid"- na kamieniu poświęconym pamięci pewnej wikińskiej kobiety.

Po prawej: kamień runiczny z Lindsberg w Szwecji jest pomnikiem ku czci Halvdana - wikinga, który żył w XI wieku. Krzyż na górze głazu wskazuje, że był on chrześcijaninem, lecz wizerunki smoków i innych potworów są odbiciem wierzeń przedchrześcijańskich.