28 (651)

Wówczas weryfikacja odbywa się „na oko”, bez potrzeby uciekania się do specjalnych procedur statystyki matematycznej i ekonometrii. Mówimy wtedy o prostej weryfikacji statystycznej.

Weryfikacja historyczna

__ieli natomiast składnik przypadkowy, zakłócający działanie praw ekonomicznych, jest takiego rodzaju, że nie spełnia warunków rachunku prawdopodobieństwa, to weryfikacja przybiera postać, którą nazwiemy weryfikacją historyczną. Następuje to wówczas, kiedy badany proces ekonomiczny nie jest ilościowo wymierny (np. polega na przechodzeniu od wolnego handlu międzynarodowego do protekcjonizmu/ albo też wówczas, kiedy proces jest wprawdzie ilościowo wymierny, a tym samym uchwytny dla statystyki gospodarczej, ale składnik przypadkowy, który powoduje zaburzenia, jest skutkiem pojedynczych przyczyn lub zespołów przyczyn wywołujących duże skutki, a zarazem posiadających charakter jednorazowych wydarzeń⁴⁴. Takimi przyczynami mogą być np. określone wypadki historyczne, jak wojny lub pewne akty polityki gospodarczej państwa (np. odejście od waluty złotej przez Anglię w 1931 r.), albo też wydarzenia naturalne (np. susza powodująca złe zbiory). Procedura weryfikacji historycznej polega na dokładnym określeniu wydarzeń lub procesów historycznych, które mogą zakłócić działanie praw ekonomicznych, oraz na wnioskowaniu, czy wydarzenia te są wystarczającym wytłumaczeniem rozbieżności między twierdzeniami ekonomii politycznej a rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego. Jeżeli tak nie jest, to odpowiednie twierdzenie odrzuca się jako fałszywe.

Angielski metodolog ekonomii politycznej, John Neville Keynes, podaje następujący przykład historycznej weryfikacji: „Można wykazać, że według zasady dedukcyjnej ekonomii politycznej zniesienie Ustaw Zbożowych musiało prowadzić do stałej obniżki ceny pszenicy w Anglii. Jednak spadek taki nie wystąpił natychmiast. Wytłumaczenie pozornej niezgodności można znaleźć w działaniu takich okoliczności, jak nieurodzaj ziemniaków, wojna krymska, a szczególnie spadek wartości złota, które przyczyniły się do utrzymania ceny aż do 1862 r., pomimo wolnego handlu” ⁴⁵

A oto inny przykład, jaki tu można przytoczyć: pod koniec XIX wieku w najbardziej rozwiniętych krajach kapitalistycznych zaczęły powstawać

⁴⁴    Zob. w tej sprawie Oskar Lange, Wstęp do ekonometrii, wyd. cyt., s. 25.

⁴⁵    J. N. Keynes, The Scope and Method of Political Economy, wyd. 4, Nowy Jork 1955, s. 235-236. Książka ta, której autorem jest ojciec słynnego ekonomisty Johna Maynarda Keynesa, powstała w 1890 r. Pisana w duchu szkoły klasycznej i początkowego okresu szkoły neoklasycznej, odznacza się dużą dozą zdrowego rozsądku.

115