0000030

wania się sprawy chorobowej. Praca ta jednak musi odbywać się w warunkach specjalnych, tzn. warsztaty pracy muszą być dostosowane do możliw^rości fizycznych chorego, w pomieszczeniach suchych i ciepłych.

Chory taki wymaga stałej kontroli lekarskiej w poradniach reumatologicznych.

BÓLE KRĘGOSŁUPA

Coraz większa liczba chorych zgłasza się do lekarzy różnych specjalności w celu leczenia z powodu bólów dolnego odcinka kręgosłupa. Ten zespół bólowy może być spowodowany • różnego rodzaju przyczynami, Jak: zmiany zwyrodnienio^T.ve kręgosłupa, stawów krzyżowo-blodrowych i biodrowych, zmiany wrodzone, skrzywienia kręgosłupa, zapalenie korzeni nerwowych, zmiany pourazowe (nieraz nie rozpoznane uprzednio złamania kręgów), wypadnięcie jądra miażdżystego, zmiany w stawach biodrowych, zmiany gośćcowe.

Stąd bardzo ważną sprawą przy rozpoczęciu leczenia jest ustalenie rozpoznania, które nie zawsze można postawić ambulatoryjnie. Konieczny jest dokładny wywiad i zbadanie chorego, uzupełnione badaniem ginekologicznym; u wszystkich chorych jednym z podstawoWych badań pracownianych jest zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa przednio-tylne, boczne i skośne, uzupełnione w miarę potrzeby zdjęciami rentgenowskimi czynnościowymi. Poza tym należy również zwrócić uwagę podczas wywiadu na przyczyny psychologiczne i motywację (staranie się o rentę lub odszkodowanie) oraz na nie ujawnione wcześniej zmiany kręgosłupa, jak: rozszczep czy kręgozmyk, albo też duże wyrostki poprzeczne w dolnym odcinku itp. Należy pamiętać o schorzeniach występujących w innych narządach. Często okazuje się, że kamica nerkowa, a nawet ropne zapalenie miedniczek nerkowych, daje dolegliwości bólowe sugerujące bóle kręgosłupa. Pod uwagę należy również brać gruźlicę i nowotwory.

Przebieg leczenia jest kilkuetapowy i składa się z następujących elementów:

1. Działanie przeciwbólowe w pierwszym okresie wystąpienia ostrego zespołu bólowego.

a)    środki przeciwbólowe, przeciwzapalne i zwiotczające: Gardan, Pyralginum, Analgan, Metindol, Mydocalm;

b)    odpowiednio wygodna dla pacjenta pozycja podczas leżenia, które jest obowiązujące w tym okresie;

c) elektroterapia (prądy Bernarda-Diadynamic, prądy galwaniczne z anodą w miejscu bólu).

2.    Działanie lecznicze.

a) ćwiczenia izometryczne po ustąpieniu ostrych objawów bólowych, tj. ćwiczenia wzmacniające określone grupy mięśniowe (brzucha);

bj ćwiczenia czynne kończyn górnych i ćwiczenia oddechowe — najlepiej stosować przy zgiętych kończynach w stawach biodrowych i kolanowych z oparciem stóp o podłoże, na którym się leży;

c)    stopniowe przejście na ćwiczenia rozluźniające mięśnie grzbietu, a później na ćwiczenia dynamiczne (czynne wolne) wzmacniające mięśnie grzbietu, brzucha, pośladków tak, aby utworzyć z nich gorset mięśniowy;

d)    masaż i okłady z parafiny.

3.    Działanie zapobiegawcze.

W profilaktyce zespołów bólowych należy zwrócić pacjentowi uwagę na dbanie o odpowiednią masę ciała, podtrzymywanie sprawności ogólnej poprzez uprawianie sportów, umiejętne podnoszenie przedmiotów, a w powtarzających się dolegliwościach stosowanie sznurówki ortopedycznej.

Ryc. 116. Kołnierz szyjny stosowany w celu unieruchomienia i częściowego odciążenia szyjnego odcinka kręgosłupa w zmianach zniekształcających niewielkiego stopnia.

143