292 (31)

292 Część V

2.2.1. Również u kilkunastu przymiotników występuje podwójnie rozszerzony przyrostek -ona lny, tworzący bez wyjątku od podstaw na -cja; ale /. reguły ów przymiotnik na -analny nie jest jedynym, tworzonym od danej podstawy, gdyż na ogół współwystępują z nim przymiotniki utworzone i innymi przyrostkami, np. od ambicja-ambicjonalny, ale leżambicyjny i ambitny, od audiencja - audiencjonalny rząd. i audiencyjny (np. sala), od dyskrecja - dyskrecjonalny i dyskretny, od emocja - emocjonalny i emocyjny, od funkcja-funkcjonalny (np. meble) i funkcyjny (np. dodatek), od konwencja -konwencjonalny (np. broń) i konwencyjny (np. kara), od protekcja -protekcjonalny (np. ton) i protekcyjny (np. cło). W przytoczonych wyżej przykładach widać wyraźnie tendencję do odpowiedniego zróżnicowania funkcyjnego obocznych przymiotników. Wyłącznie przymiotniki na -analny tworzy się od takich rzeczowników jak esencja -esencjonalny, intencja - intencjonalny, konfidencja - konfidencjonalny i sentencja -sentencjonalny.

2.3. Do produktywnych przyrostków derywujących od pewnych grup rzeczowników na -Tja stosunkowo liczne przymiotniki należy przyrostek -iczny fj -yczmj. Szczególnie produktywny jest on wobec rzeczowników na -gia (ok. 200 przymiotników) i -fia (ok. 100 przymiotników), też -mia (ok. 80 przymiotników), -nia (ok. 20 przymiotników) i -(t)ria (ok. 20 przymiotników). Ta duża produktywność w tych grupach wynika stąd, że grupy te obfitują w różnego rodzaju produktywne złożenia terminologiczne, łatwo tworząc przymiotniki, np. biologia-biologiczny, grafółogia -grafologiczny, teologia - teologiczny, leż analogi a - analogiczny, demagogia -demagogiczny, magia -magiczny, mitologia - mitologiczny, nostalgia - nostalgiczny; biografia-biograficzny, geografia -geograficzny, kaligrafia - kaligraficzny, t eżatrofia - a troficzny, filozofia - filozoficzny, anatomia -anatomiczny, astronomia - astronomiczny, ekonomia ekonomiczny, metonimia - metonimiczny, dalej bigamia -bigamiczny, chemia - chemiczny (i liczne derywaty); epidemia epidemiczny, apofonia - apofoniczny, eufonia -e\ foniczny, polifonia -polifoniczny, stereofonia -stereofoniczny, symfonia -symfoniczny, dalej harmonia -harmoniczny {i derywaty), ironia ironiczny, syncitronia - synchroniczny \ló.;alegoria - alegoryczny, histeria - histeryczny, historia - historyczny, kaloria - kaloryczny, psychiatria - psychiatryczny, dalej geometria -geometryczny, planimetria - pla-nimetryczny, symetria-symetryczny itd.

Od innych rzeczowników na -Tja przyrostek -iczny // yczny tworzy od kilku do kilkunastu przymiotników, np. anarchia - anarchiczny, hierarchia - hierarchiczny; ewangelia - ewangeliczny-, encyklopedia - encyklopedyczny, ortopedia - ortopedyczny; homeopatia - homeopatyczny, sympatia - sympatyczny, telepatia - telepatyczny, a z wymianą -c(ja) na -t(yczny): arystokracja - arystokratyczny, biurokracja - biurokratyczny, demokracja - demokratyczny itp., też dyplomacja - dyplomatyczny itp.

Przymiotnikom na -iczny // -yczny tworzonym od rzeczowników na -Tja w pewnych wypadkach towarzyszą przymiotniki utworzone od tych samych podstaw, ale innymi przyrostkami. Można tu wymienić takie rzeczowniki, jak harmonia, od którego tworzy się przymiotnik harmoniczny muz. (np. tony) i harmonijny (np. współżycie), melancholia - melanchol iczny przestarz. (np. temperament) i melancholijny (np. muzyka), melodia - metodyczny muz. (np. pomysł) i melodyjny (np. głos).

2.4. Stosunkowo liczne przymiotniki od rzeczowników na-Tja tworzy też przyrostek-ywny (ok. 60 przykładów). Tworzy on głównie od rzeczowników na -cja (z. altemacją), rzadziej od rzeczowników na -sja, wyjątkowo (1 przykład) od -zja. Jako przykłady przymiotników na -tywny, tworzonych od rzeczowników na -cja, można wymienić takie, jak afirmacja - afirmatywny, ekspli-kacja - ek$plikatyu>ny, negacja - negatywny, dalej agresja - agresywny, progresja -progresywny, recesja - recesyumy, czy wreszcie sugestia - sugestywny. Na ogół jednak przymiotniki na -ywny współwystępują z przymiotnikami na -yjny. Mianowicie częsta jest sytuacja, gdy od podstawy na -cja tworzy się dublety przymiotnikowe na -tywny i na -cyjny. Sytuacja może tu być dwojaka: 1) gdy brak wyraźnego zróżnicowania funkcyjnego między obiema formami przymiotnikowymi, np. dekoracja - dekoracyjny i dekoratywny rząd., deskrypcja - de skrypcyjny i deskruptywny, destrukcja - destrukcyjny i destruktywny, dyspozycja -dyspozycyjny i dyspozytywny, imaginacja - imaginacyjny i imaginatyzony, intro-spekcja - introspekcyjny i inlrospeklywny, korelacja - korelacyjny i korela tywny, kumulacja -kumulacyjny i kumulatywny, percepcja -percepcyjny i perceptywny, (na-sja:) ekspresja - ekspresyjny i ckspresywny, regres - regresyjny i regresywny; 2) gdy przymiotniki na -tywny są tworzone od jednego znaczenia, na ogół bardziej specjalistycznego, podstawy na -cja (rzadko -sja, wyjątkowo -zja), zaś przymiotniki na -cyjny - od innego znaczenia lego samego wyrazu, np. asocjacja -asocjacyjny (np. pamięć) i asocjatywny psych, i mat., deklaracja - dcklaracyjny (np. blankiet) i deklaratywny (np. oświadczenie), dystrybucja - dystrybucyjny (np. instytucja) i dystrybutyumy jęz. (funkcja przedrostków), ilustracja - ilustracyjny (np. materiał) i ilu$tratyxvny (np. cytat), instrukcja - inslrukcyjuy (np. druk) i instruktywny (np. uwagi), komunikacja - komunikacyjny (np. węzeł) i komunikatywny (np. styl), konsultacja - konsultacyjny (np. ośrodek) i konsultatywny (np. pakt), reakcja - reakcyjny (np. pogląd) i reaktywny chom., psych, retrospekcja retrospckcyjny (np. myśli) i retrospektywny (np. film), selekcja - selekcyjny (np. hodowla) i selektywny (np. uwaga), spekulacja spekulacyjny (np. cena) i spe.ku-iatywny (np. rozumowanie), dalej ekspansja - ekspansyjny (np. polityka) i eks-pansywny (np. jednostka), impresja - impresyjny (np. wiersz) i impresywny jęz. (np. funkcja języka), też eksplozja - eksplozyjny (np. mieszanka) i eksplozyumy jęz. (np. spółgłoska). Można by tu wymienić jeszcze jedną grupę przymiotników obocznych na -cyjny i -tywny, gdzie jednak przymiotniki na -tywny pozostają 7. podstawowymi rzeczownikami na -cja w dość już luźnym stosunku znaczeniowym, np. akcja - akcyjny (np. działalność) i aktywny (np. członek), dystynkcja - dystynkcyjny (np. odznaka) i dystynklywny jęz. (np. cecha fone-