300 (31)

300 Część Vl

3)    ciężką pracę, służbę, cierpienie, biedowanie, smutek, chorobę...;

4)    bieganie, chodzenie, leżenie, siedzenie...;

5)    patrzenie, słuchanie, mówienie, krzyczenie...;

6)    inne.

Spróbujmy pokazać to na przykładach innosłowiańskich, które to przykłady pogrupuję według wspomnianych wyżej klas semantycznych:

3.1. Grupa języków zachodniosłowiańskich¹:

Miżej wyróżnione klasy semantyczne czasowników odpowiadają tym, które wyróżniłem wyżej (skróty dk/ndk, dok./ncdok., vp/vi mówią o dokonaności lub nicdokonaności czasownika; podobne skróty znajdują się leż przy przykładach z innych grup językowych):

1)    jedzenie i picie: poi. nagryić się 1najeść się, napić się, i mijać się 1naszpikować się, nawtrajać się; czes. nabazit sc dk 'nasycić się (czym)', nabumbał se dk 1. dziec. 'napić się', 2. ckspr. 'zalać się, dużo wypić', najist se dk 'najeść się', namaznout se dk ckspr. 'wstawić się, upić się', napił sc dk 'napić się', napotyka! se dk 'nałykać się', naprał $e zgr. 'napchać się, nażreć się', naprńskal sc dk 'na-pchać się, nażreć się', nasylit sc 'nasycić się', naueieret se dk 'zjeść kolację', na-źrat se dk zgr. 'nażreć się'; słc. nabazit' $a dok. 'nasycić się', na jest'sa 'najeść się', naobedouat' sa dok. 'zjeść obiad', napchaoat' sa nedok. 'pchać w siebie, napy-chać się', napił' su dok. 'napić się', naranajkwat' sa dok. 'zjeść śniadanie', na-sylit' sa dok. 'nasycić się', jiavećerał' su dok. 'zjeść kolację'; głuż. najeść so vp 'najeść się', napić so 'napić się', nasrćbać so vp 'nachłeplać się, nachlipać się, nassać się', nasycić so vp 'nasycić się', nazłokać so vp 'napić się';

2)    radość, zabawa, przyjemność itp.: poi. nacieszyć się, nahuiać się, napalić się 1., naśmiewać się; czes. napiskai sc'nagwizdać się', navysnńvui sc dk/ndk 'na-wyśmiewać się (z kogo); wyśmiewać się (z kogo)', naozpominat se dk/ndk 'na-wspominać się; często wspominać',słc. -; głuż. nachichotać so vp 'nachichotać się', narcjowaćso vp 'natańczyć się', nasmjcć so vp 'naśmiać się', naswjećićso vp 'naświętować się';

3)    praca, cierpienie, choroba itp.: poi. nabiedować się, nabiedzić się, nacierpieć się., naciosać się, nadźioigać się, nagłodować się, nagłowić się, nugotować się, nagrać się 1namęczyć się 1., namordować się, napłakać się, napocić się 1naponieiwerać $ię, napracować się, narobić się, nawojować się; czes. nabedooatsc dk/ndk 'nabiadać się, nanarzekać się; biadać, narzekać', nade!a! se dk/ndk I. 'narobić się, napracować się; harować', nadrtł se 'naharować się', nahmozdit se dk 'namęczyć się, namozo-lić się', nadłladit se dk 'zaziębić się, przeziębić się', natopotit sc dk/ndk 'naharować sie, napracować się ciężko; harować, pracować ciężko', nastudił sc dk 'zaziębić się', natahat sc 'nanosić się' nalrdpit sc dk/ndk 'natrapić się, namęczyć się;

trapić się, męczyć się'; słc. namahat' sa nedok. 'trudzić się, mozolić się, fatygować się', msużovat'$n dok. 'nadręczyć się, namartwić się'; głuż. nadracować $o vi 'zamęczać się, mordować się', nasłuiić $0 vp 'nasłużyć się', natradne so vp 'nacierpieć się, nabiedować się', nawojować so vp 'nawojować się';

4)    bieganie, leżenie, stanie itp.: poi. nabiegać się, nachodzić się, nadepłać się, naganiać się, najechać się, najeździć się, nakręcić się, nasiedzieć się; czes. nabehat sa dk/ndk 'nabiegać się, nachodzić się; biegać', nachodit sc dk/ndk 'nachodzić się', najezdit $a dk 'najeździć się', nalcżeł se dk/ndk 'wyleżeć się; wylegiwać się', nasadę! sc dk 'nasiedzieć się';słc. nabehat's« dok. 'nabiegać się', głuż. nabehaćso vi/vp 'nabiegać się', nahanjcć so 'nalatać się', naklećcć so vp 'naklęczeć się', należeć so 'wyleżeć się', nalatać so 'nalatać się', napućować so vp 'napod różować się', nascha-dźeć so 'naschodzić się', )iastać so vp 'nastać się', nawjezć so vp 'nawozić się';

5)    patrzenie, słuchanie, krzyk itp.: poi. nadrzeć się, nadziwić się, nagadać się, nakrzyczeć się 1., napatrzyć się, nasłuchać się; czes. nad wat se dk/ndk 'napatrzeć się; patrzeć do syta', nahnćoat sc 'rozgniewać się'; słc. nadiuat' sa dok. 'napatrzyć się', nadivit'sa dok. 'nadziwić się', napoćiwat' sa dok. 'nasłuchać się'; głuż. nakładać so vp 'napatrzyć się', nakjawkaćso vp 'nakrzyczeć się';

6)    inne: poi. n ab udawać się, naczekać się, naprosić się; czes. naćckat se dk 'naczekać się', naćichat se 'nawąchać się', nahledat sa dk/ndk 'naszukać się; szukać'; sic. naćakat'sa dok. 'naczekać się'; głuż. nacakać so 'naczekać się', nadawać so 'mieć dosyć dawania, sprzykrzać sobie dawanie', nastudować so vp 'nastu-diować się'.

No końcu tej grupy może warto wskazać na to, że w zapisanych w słowniku Dunaja definicjach polskich formacji typu na-... się powtarza się składnik 'wiele', 'dłuższy czas', 'zmęczyć się' itp., np. najeździć się 'odbyć wiele podróży, spędzić dłuższy czas, jeżdżąc gdzieś; zmęczyć się jeżdżeniem, podróżowaniem', napłakać się 'wielokrotnie lub długo płakać z jakiegoś powodu, czuć się zmęczonym, znużonym', napwsić się 'długo lub wielokrotnie, do znudzenia prosić, zabiegać o coś' itd.; te składniki podkreślają ekspresy wność typu. Jedynie bodaj czasowniki najeść się i napić się nic mają w swych definicjach takich składników, są one bowiem już tego swoistego aspektu ekspresy wne-go, „saturatywnego", w pewnym stopniu pozbawione. Co do języka czeskiego, to trzeba wspomnieć, że w języku czeskim czasowniki typu nabehać se... obok aspektu dokonanego, a więc typu 'nabiegać się', mogą mieć też znaczenie niedokonane, typu 'biegać'; por. tu też głuż. nabehać so.

3.2. Grupa języków wschodniosłowiańskich (bez białoruskiego)^-’:

1) jedzenie i picie: ros. naglotatbsja dk 'nałykaćsię', naestosja dk 'najeść się', nażiralbsja ndk 'nażeraćsię', nazratnsja dk 'nażreć się', nakljukatbsja dk 'ululać sie, zalać się, urżnąć się, schlać się', nakuśatbsja dk 'najeść się', nalizatbsja dk ²

1

Uwzględniłem w tym miejscu też współczesną polszczyznę (poi.), na którą przykłady wypisałem {w sporym wyborze, ale bez podawania definicji) z SWJP. Do przykładów ? języka czeskiego (czes.) wykorzystałem tu: Basaj M., Siatkowski ].. 1991; do języka słowackiego (sic.): Buf la H., Stano M., 19SS; do języka gómołużyckiego (głuż.): Zeman H., 1967.

2

Szczególnie bogaty materiał rosyjski (ros.) przytaczam ze słownika: Mirowicz A., Hulewicz I., Grek-Pabis I., Maryniok I., 1970; przykłady z języka ukraińskiego (ukr.) czerpię z: Hra-bcc S., Zwoliński P., 1957.