29 (541)

5) Wypowiedzenia identyczne pod względem leksyki i struktury składniowej możemy różnicować znaczeniowo i intonacyjnie nie tylko poprzez zastosowanie innego typu HK, lecz także poprzez takie lub inne umiejscowienie centrum HK. Wybór miejsca centrum HK ściśle wiąże się z problemem tzw. da tum i novum wypowiedzi. Da tum wypowiedzi jest to ta jej część, w której zawarta jest informacja już znana i służąca jako punkt wyjścia do przekazu nowej informacji (ruh vum wypowiedzi).

Porównaj:

2 1

—    Mto $to? — 3to Hani aom.

2 , 1

—    Heń Sto aom? — 3to naui aom.

3    1

—    3to Barn aom? — 3to Haiu aom.

Wyrazy wytłuszczone w tych samych pod względem leksykalno--składniowym odpowiedziach ilustrują zjawisko zmieniającego się miejsca centrum HK. a wraz z nim novum wypowiedzi, w zależności od tego, o co pytamy.

Poprzez zmianę miejsca centrum HK w zdaniach pytających możemy także różnicować znaczeniowo i intonacyjnie te same pod względem leksykalno-składniowym pytania.

Porównaj:

,    3,3    3

3to Bam aom? 3to Bani aom? 3to Barn aom?

I w tym przypadku zmiana miejsca centrum HK ściśle wiąże się ze zmianą novum, ponieważ za każdym razem pytamy o coś innego, mimo iż wszystkie trzy pytania są identyczne pod względem struktury leksykalno-składniowej i zastosowanego typu HK.

6) W zależności od struktury i leksyki danego wypowiedzenia ten sam typ HK może wyrażać różne znaczenia, np. HK-2 — pytanie, wołacz, ostrzeżenie:

Mto óto? 3ApaBCTByfiTe! OcTopowiio!

Rozdział A.

BUDOWA KONSTRUKCJI INTONACYJNYCH

1. Pierwsza Konstrukcja intonacyjna (HK-1)

HK-1 najwyraźniej słyszymy w wypowiedzeniach oznajmujących przy wyrażeniu myśli skończonej:

Oh acypHajiHCT.

A oto przebieg melodii mowy:

" ' ' | | . | .

i    ,    i    i

Oh acypHajiHcr. 3to Bmrrop. Bhktop acyprajiHcr.

Część przedakcentową HK-1 wymawiamy tonem średnim. W centrum HK-1 melodia mowy ulega obniżeniu. Część poakcentową wymawiamy tonem niższym niż średni.

Zapamiętaj:

1)    W centrum intonacyjnym HK-1 nie należy podwyższać tonu, jak to często ma miejsce w języku polskim w tego typu wypowiedzeniach:

On jest dziennikarzem.

2)    Nie należy także podwyższać tonu w wygłosie części poakccn-towej, jak czasami słyszy się w wypowiedzeniach w języku polskim:

. - A

Ona również jest dziennikarką.