396945252

że zarówno pod względem struktury organizacyjnej, jak i zasad funkcjonowania administracja leśna i gospodarka w lasach państwowych tworzyły zwartą, zharmonizowaną całość.

Sposób powiązania państwowej administracji leśnej z budżetem państwa polega na tym, że wszystkie dochody (przychody) gospodarstwa administracja leśna odprowadza do budżetu państwa, wszystkie zaś jego wydatki (rozchody) są finansowane ze środków otrzymanych z budżetu. Gospodarstwo leśne było pozbawione prawa do samodzielnego dysponowania swoimi dochodami. Innymi słowy rozliczało się z budżetem sumami brutto, które w powszechnym wówczas systemie księgowości pojedynczej (prostej) były ewidencjonowane tylko jeden raz jako przychód lub rozchód. Gospodarstwo funkcjonujące wg wymienionej reguły nosi nazwę: „gospodarstwo we własnym zarządzie” lub „gospodarstwo brutto”, bądź „gospodarstwo budżetowane brutto”.

Przedstawione rozwiązania gospodarstwa we własnym zarządzie nie zawierały mechanizmów pobudzających do zwiększenia jego ekonomicznej efektywności. Budżet pokrywał przecież wszystkie jego wydatki. Z pewnością sprzyjało to przestrzeganiu zasady trwałości lasu oraz zapobiegało jego eksploatacyjnemu użytkowaniu. Z kolei wysokie dochody z gospodarki w lasach państwowych skłaniają do ponoszenia wydatków na rzecz ochronnych funkcji lasu (ochrona przyrody, wody i gleby) oraz do podnoszenia statusu materialnego służby leśnej. Jednak po pierwszej wojnie światowej oraz w okresie wielkiego kryzysu XX wieku (30. lata), odnotowano spadek cen drewna o 2/3 oraz dochodów z produkcji drewna o blisko 30%. Wpłynęło to negatywnie na inwestycje leśne. W konsekwencji dominujący w ówczesnych lat cel fiskalny gospodarstwa we własnym zarządzie zamienił się w swoją antytezę: deficyt i konieczność dofinansowania ze środków budżetowych. Stąd też w wielu krajach europejskich XX wieku zaczęto wprowadzać nowe rozwiązania organizacyjno-prawne państwowego gospodarstwa leśnego. Polegały one w pierwszym rzędzie na „wyszczuplaniu” struktur organizacyjnych administracji leśnej przez zwiększanie powierzchni leśnictw (rewirów leśnych) oraz nadleśnictw (przeciętna powierzchnia na początku XX wieku 3,5 - 5,0 tys. ha), a tym samym zmniejszanie ich liczby oraz stanu zatrudnionych pracowników. Niedostateczne efekty tych zmian skłoniły do dalszych kroków, które określano jako „zorientowanie na przedsiębiorczość” państwowej gospodarki leśnej.

Barierą reform gospodarstwa we własnym zarządzie była wspólna z państwową administracją leśną struktura organizacyjna, w tym także kasa i kierownictwo. Dla zerwania z tym ubezwłasnowolnieniem gospodarki leśnej państwa Europy zaczęły w XX wieku wprowadzać organizacyjne rozdzielanie funkcji typowo administracyjnych od funkcji

11