29 (753)

speciei tantum, ut ex dictis, art. 3 huius quaest., patet; sed ex specie si-mul et numero constituitur ratio boni, quod est perfectivum non solum secundum speciem, sed secundum esse.

AD QUARTUM dicendum, quod cum dicit Augustinus [lib. LXXXIII Quaest., quaest. 6], quod to-tum malum est repertum de speciei privatione, non excludit alia duo: quia, ut ipse in eodem libro dicit, ubi est aliqua species, necessario est ali-quis modus. Ordo etiam consequitur speciem et modum. Sed nominat speciem tantum, quia alia duo ipsam speciem consequuntur.

AD QUINTUM dicendum, quod ubicumque est aliquid receptum, oportet ibi esse modum, cum receptum limitetur secundum recipiens; et ideo, cum esse creaturae essentiale et accidentale sit receptum, sic modus non solum invenitur in accidentali-bus, sed in substantialibus.

AD SEXTUM dicendum, quod cum in istis tribus ratio boni consti-tuatur, non potuit a Deo fieri quod aliquid esset bonum non habens modum, speciem et ordinem; sicut ab eo fieri non potuit quod aliquis esset homo, qui non esset animal rationale.

AD SEPT1MUM dicendum, quod modus, species et ordo, singu-lum eorum est bonum, non in illo prawda doskonali jedynie ze względu na rację gatunku, jak widać z tego, co powiedziano w artykule 3. tej kwestii. Natomiast postać i liczba razem tworzą rację dobra, które doskonali nie tylko ze względu na gatunek, lecz także ze względu na istnienie.

W odpowiedzi NA CZWARTĄ rację należy stwierdzić, że gciy Augustyn mówi [Księga LXXXIII kzoes-tii, kw. 6], iż całe zło poznaje się po braku postaci, nie wyklucza dwóch pozostałych czynników, ponieważ, jak sam powiada w tejże księdze, gdzie jest jakaś postać, tam musi też być jakaś miara. Również porządek jest następstwem postaci i miary. Augustyn wymienia zaś tylko postać, ponieważ dwa pozostałe są następstwem samej postaci.

W odpowiedzi NA PIĄTĄ rację należy stwierdzić, że wszędzie, gdzie jest coś przyjętego, tam musi być miara, ponieważ to, co przyjęte, jest ograniczane stosownie do przyjmującego. Ponieważ więc istnienie istotowe i przypadłościowe stworzenia jest przyjęte, miara występuje nie tylko w tym, co przypadłościowe, lecz także w tym, co substancjalne.

W odpowiedzi NA SZÓSTĄ rację należy stwierdzić, że skoro na rację dobra składają się te trzy, Bóg nie mógł sprawić, by coś było dobre, nie mając miary, postaci i porządku, tak jak nie mógł sprawić, by ktoś był człowiekiem, nie będąc zwierzęciem rozumnym.

W odpowiedzi NA SIÓDMĄ rację należy stwierdzić, że miara, postać i porządek - każde z osobna jest modo dicendi bonum quo subsistens in bonitate est bonum, sed quo principium bonitatis bonum est. Unde non oportet quod singulum eorum habeat modum, speciem et ordinem; sicut non oportet quod forma habeat formam, quamvis sit ens, et omne ens sit per formam. Et hoc est quod cjuidam dicunt, quod cum dicitur, omnia habere modum, speciem et ordinem, intelligitur de creatis non de concreatis.

Et per hoc patet solutio AD OC-TAVUM.

AD NONUM dicendum, quod quidam dicunt, modum, speciem et ordinem, secundum quod consti-tuunt bonum naturae, et secundum quod diminuuntur per peccatum, prout pertinent ad bonum moris, esse eadem secundum rem, sed differ-re secundum rationem; sicut patet in voluntate, quod ipsa una et eadem potest considerari in quantum est natura ąuaedanr. et sic sunt in ea modus, species et ordo, constituentia bonum naturae; vel in quantum est voluntas, prout habel ordinem ad gratiam: et sic attribuitur modus, species et ordo, quae possunt diminui per peccatum, quae constituunt bonum moris.

Vel potest dici, quod cum conse-quatur esse, et bonum per speciem, modum et ordinem constituatur: sicut est aliud esse substantiale et acci-dentale, i ta constat esse aliam formam substantialem et accidentalem;

dobrem, jednak nie w takim sensie, w jakim dobrem jest to, co samodzielnie istnieje jako dobro, ale w takim, w jakim zasada dobroci jest dobrem. Dlatego nie jest konieczne, by każde z nich miało miarę, postać i porządek, tak jak nie jest konieczne, by forma miała formę, chociaż jest bytem i każdy byt jest przez formę. To właśnie mają na myśli ci, którzy twierdzą, że gdy powiada się: wszystko ma miarę, postać i porządek, trzeba to rozumieć w odniesieniu do tego, co stworzone, a nie tego, co współ-stworzone.

Dzięki temu staje się jasna odpowiedź NA ÓSMĄ rację.

W odpowiedzi NA DZIEWIĄTĄ rację należy stwierdzić, że zdaniem niektórych miara, postać i porządek jako to, co stanowi o dobru natury, oraz jako to, co jest pomniejszane przez grzech, o ile należą one do porządku dobra moralnego - są tym samym realnie, lecz różnią się myślowo, podobnie jak wola, która będąc jedną i tą samą, może być rozważana albo jako pewna natura -i wtedy są w niej miara, postać i porządek, które stanowią o dobru natury, albo jako zeola, o ile jest przyporządkowana do łaski - i wtedy przypisuje się jej miarę, postać i porządek, które mogą być zmniejszone przez grzech i stanowią o dobru moralnym.

Można również powiedzieć, że skoro czynniki te są następstwem istnienia, a o dobru stanowią postać, miara i porządek - jak czymś innym jest istnienie substancjalne, a czymś innym przypadłościowe, tak oczy-

65