2

ORIA LITERATURY

Księga Rodzaju - poemat o stworzeniu świata i człowieka

—^w_

Jon Bruegel i Peter Paul Rubens,

Ogród Edenu i grzech pierwszych rodziców (XVII w.)

Księga Rodzaju zwana też Księgą Genesis (gr. genesis 'pochodzenie') przedstawia kos-mogonię biblijną - wyobrażenie na temat stworzenia świata i człowieka przez Boga. Księga ukazuje zatem Boga jako kreatora, stworzyciela i prawodawcę, powołującego wszystko do istnienia. Daje odpowiedzi na odwieczne pytania nurtujące człowieka: skąd wziął się świat, skąd w nim zło (unde malum) i dobro, skąd człowiek.

Księga Rodzaju zawiera również opis Edenu - rajskiego ogrodu, historię upadku pierwszych ludzi: Adama i Ewy, którzy wbrew Bożemu zakazowi zerwali owoc z drzewa poznania dobra i zła, oraz opowieść o bratobójczej zbrodni Kaina, klóry z zazdrości zabił swojego brata Abla.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

John Milton, Raj utracony

Jan Kochanowski, pieśń Czego chcesz

od nas, Panie

Wespazjan Kochowski, Psalm 4 Franciszek Dionizy Kniaźnin, O wielkości Boga. Psalm 103

Franciszek Karpiński, Kiedy ranne wstaję zorze George Gordon Byron, Kain Juliusz Słowacki, Na drzewie zawisł waż, Balladyna

Tadeusz Miciński, Kain

Albert Camus, Człowiek zbuntowany

John Steinbeck, Na wschód od Edenu

Jerzy Andrzejewski, Teraz na ciebie zagłada

Zbigniew Herbert, Modlitwa pana Cogifo-

-podróżnika

Czesław Miłosz, Słońce

•    w malarstwie:

Stanisław Wyspiański, witraż Bóg Ojciec - Stań się!

Michał Anioł, freski ze sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej: Stworzenie człowieka, Grzech pierwszych rodziców i wypędzenie ich z raju Jan Bruegel i Peter Paul Rubens, Ogród Edenu i grzech pierwszych rodziców

•    do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: motywu raju, stworzenia świata, problematyki winy i kary

Literatura ukazuje Kaina różnorodnie. Na przykład Albert Camus w Człowieku zbuntowanym całkowicie rozgrzesza go jako pierwszego nosiciela filozofii buntu twórczego; buntu przeciwstawiającego się „okrutnemu i kapryśnemu bóstwu, które bez przekonywających uzasadnień woli ofiarę Abla od ofiary Kaina i przez to wywołuje pierwsze zabójstwo".

Glosariusz od starożytności do pozytywizmu, pod red. Tadeusza Patrzałki, 1992

Tytjan, Kain M4e/()570-1576)

Psalmy

w    w w

dziękczynne

królewskie

pokutne

Psalm jest to rodzaj pieśni religijnej wywodzący się z tradycji hebrajskiej. Psalmy biblijne powstały między XI a IV wiekiem p.n.e. Autorstwo części z nich przypisuje się królowi Dawidowi (1010-970 p.n.e). Są one elementem liturgii wszystkich kościołów chrześcijańskich. Terminem literackim „psalm" określa się liryczny utwór modlitewny powstały na wzór pieśni starotestamen-towych. Zbiór psalmów wyodrębniony z Pisma Świętego i wydany osobno jako modlitewnik nazywamy psałterzem. W renesansie powstało kilka tłumaczeń psalmów na język polski, z których Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego uważany jest za arcydzieło rodzimej liryki.

Kontynuacje i nawiązania

0 w literaturze:

Jan Kochanowski, Psałterz Dawidów Wespazjan Kochowski, Psalmodia polska Zygmunt Krasiński, Psalmy przyszłości Cyprian Norwid, Psalm Wigilii

Kornel Ujejski, Ojcowski psalm, Skargi Jeremiego Teofil Lenartowicz,

Nad rzekami Babilonu Tadeusz Miciński, Psalm 127 Kazimiera Iłłakowiczówna, Modlitwa za nieprzyjaciół Julian Tuwim, tom Kwiaty polskie

Tadeusz Nowak, Psalmy przekłady psalmów Czesława Miłosza i Leopolda Staffa

Rodzaje psalmów

błagalne

pochwalne

<

<

<

ki ądrościowe

• do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: psalmu jako gatunku wypowiedzi lirycznej, relacji poeta - Bóg, człowiek - Bóg

Księga Hioba

Należąca do pism Starego Testamentu Księga Hioba powstała między V a III wiekiem p.n.e. Księga mówi o sensie niezawinionego cierpienia, bólu wpisanego w ludzką egzystencję. Hiob, człowiek dobry, bogobojny i sprawiedliwy, w wyniku zakładu między Bogiem a szatanem zostaje poddany próbie. Spadają na niego niewytłumaczone plagi - choroba, utrata

redniowietzng miniaturo przeditowioimo Hioba z żoną

dobytku i bliskich - wszelkie cierpienia, któryc może doświadczyć człowiek na swojej drodze Hiob zadaje pytanie o przyczynę tych klęsk, zc początkowując tym samym wielką tradycję tec dycei - fundamentalnego pytania o przyczyn istnienia w świecie i ludzkim życiu zła, któr tak trudno zaakceptować w obliczu nieskor czonego dobra Stwórcy.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

Jan Kochanowski, Tren XVI Adam Mickiewicz, część III Dziadów Anna Kamieńska, Hiob i młodzieniec, Odej ście Hioba, Modlitwa Hioba Albert Camus, Dżuma Gustaw Herling-Grudziński, Wieża Karol Wojtyła, Hiob 0 w malarstwie:

Albrecht Durer, Hiob z żoną Gaspare Traversi, Hiob

•    w języku:

związek frazeologiczny „hiobowa wieść" (zła, tragiczna wiadomość)

0 do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: różnych postaw człowieka wobec cier pienia, motywu cierpienia niezawinionego, motywu teodycei_