279 (6)

mm

Urnom

ostentacyjne próżnowanie związane jest ze współzawodnictwem o pozycję społeczną. Twierdząc, że klasa próżniacza nie tyle żyje w społeczeństwie przemysłowym, ile raczej żyje z tego społeczeństwa, wyrażał część krytycznych nastrojów swoich czasów. Choć marnotrawstwo, próżnowanie i ostentacyjną konsumpcję przypisywał po prostu elicie, to jego interpretacje zdały się być wymierzone przede wszystkim w elity finansowe. Stąd też wziął się charakterystyczny, bez mała pamfletowy styl opisu życia elit. Autor ten przewidywał, że przedmiotem dążeń robotników będzie upodobnienie swojego życia do życia klasy próżniaczej.

Veblen podkreślał, że istnieje niewielki - albo zgoła żaden - związek między gromadzeniem bogactwa a zaspokajaniem potrzeb. Jeśli bogactwo jest związane z rywalizacją społeczną, to nigdy nie można powiedzieć, że zostało zgromadzone w wystarczającej ilości. Rywalizacja o pozycję społeczną zakłada konieczność ciągłego doskonalenia się w próżnowaniu. Trwonienie ma potwierdzać wyższość wobec innych. Produkcja przemysłowa sprawiła, że ostentacyjne próżnowanie uzupełnia, a poniekąd zastępuje dzisiaj ostentacyjna konsumpcja. Analizy autora to malownicze i niekiedy satyryczne opisy praktykowania strategii nakierowanych na to, by próżnowanie było tak spektakularne, aby mogło zapewniać spodziewany efekt w postaci rozpoznawanej przez innych wyższości tej klasy. Veblen zastanawiał się na przykład nad tym, dlaczego psy pokojowe hardziej niż koty (które mogłyby polować na myszy, a więc być użyteczne) nadają się do tego, by manifestować marnotrawny styl życia, albo dlaczego zachowały się pewne wymyślne i wyjątkowo niewygodne style jazdy konnej.

Veblen nie rozumiał przez próżnowanie bezczynności. Prawdziwy kierat i mozół to według niego trafne określenia, które oddają uporczywość i strategiczność wysiłków nakierowanych nie na „zwyczajne”, ale aktywne unikanie „czarnej roboty” klas niższych. Klasa próżniacza wybiera i kultywuje to wszystko, co może być rozpoznane jako przeciwieństwo użyteczności. Preferuje te praktyki, które są spektakularnie nieproduktywne. Rządzenie, polowanie, służba Bogu, wymagająca długiej edukacji etykieta, ozdobne stroje, ceremonialne jedzenie, troska o gustowne umeblowanie mieszkania, znajomość martwych języków - oto co wyróżnia klasę próżniaczą.

Wycinkowe, niesystematyczne i drobiazgowe^ąnalizy nowoczesnego

stylu życia są cechą charakterystyczną innego socjologa, Gęorga_Simmla_

(1858-1918). Warto jednak wskazać, że Simmel jest jednym z tych autorów, których analizy były związane z zamiarem podjęcia próby odniesienia się do filozoficznych i potocznych sądów na temat gustu i piękna, a podstawy jedności jego dzieła można poszukiwać w zamiarze usocjolo-gicznienia właśnie tych kwestii. Od XVIII wieku estetyka nabierała coraz większego znaczenia, a wrażenia zmysłowe miały zastępować uniesienia religijne. Sztuka i - szerzej - odniesienia estetyczne były wiązane z nadziejami na stworzenie sfery autonomicznej i niezależnej od świata interesów i rynku. Simmel (2007 [1908]) po mistrzowsku oddaje atmosferę

Style życia - główne pojęcia i teorie