2

127

Zanieczyszczenie wody

Zanieczyszczenie wody może być spowodowane substancjami pochodzącymi ze źródeł miejskich, przemysłowych i rolniczych. Czynniki zanieczyszczające mogą się przedostać do wód gruntowych, a wtedy ich wykrycie i neutralizacja są utrudnione. Niektóre z zanieczyszczeń zmieniają temperaturę lub kwasowość (pH) wody. Nawet związki, których obecność w wodzie w małym stężeniu jest korzystna, mogą powodować problemy, gdy ich stężenie przekroczy dopuszczalne normy. Jednym ze skutków tego typu zanieczyszczeń jest przyspieszona eutrofizacja wody, czyli jej nadmierne użyźnienie spowodowane przedostaniem się do niej związków organicznych oraz związków azotu i fosforu, używanych do użyźniania pól. Powoduje to nadmierny rozwój glonów i roślin w wodzie. Dodatkowo mikroorganizmy rozkładające materię organiczną zawartą w ściekach pochłaniają więcej rozpuszczonego w wodzie tlenu. Zmniejsza to ilość tlenu dostępnego dla innych organizmów wodnych i może prowadzić do śmierci wielu z nich. Umowny wskaźnik określający biologiczne zapotrzebowanie na tlen, czyli ilość tlenu potrzebną mikroorganizmom do utlenienia związków organicznych, nazywa się biochemicznym (lub biologicznym) zapotrzebowaniem na tlen, w skrócie BZT. Wartość tego wskaźnika otrzymuje się, mierząc tlen zużywany w ciągu 5 dni przez mikroorganizmy znajdujące się w badanej próbce wody lub ścieków. Im wskaźnik jest mniejszy, tym mniejsze zanieczyszczenie wody czy ścieków. Oszczędne gospodarowanie wodą jest warunkiem zachowania jej zapasów, Konieczne siato się też zmniejszenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych.

Źródła zanieczyszczenia wody

Naturalne zanieczyszczenie osadami

Ścieki komunalne

Uruchomione w wyniku erozji cząsteczki gleby przedostają się do cieków wodnych. Wzmożone ich osadzanie może powodować tamowanie rzek, potoków i strumieni, a w konsekwencji niszczenie ekosystemów wodnych.

Używana w gospodarstwach domowych woda zostaje zanieczyszczona fekaliami i detergentami. Mimo to musi ona trafić z powrotem do zbiorników wodnych, takich jak rzeki, jeziora i morza. Jedynie jej część, gtównie w rozwiniętych krajach, jest skutecznie oczyszczana. Bardzo niebezpieczne jest przedostawanie się do wody mikroorganizmów chorobotwórczych zawartych w fekaliach zakażonych ludzi i zwierząt. Problem len narasta szczególnie podczas powodzi, gdy ścieki mogą się mieszać z wodą pitną.

Nawozy sztuczne

Ścieki przemysłowe

Nawozy z pól są wypłukiwane przez opady, co powoduje zanieczyszczanie zbiorników wodnych dużymi ilościami azotu i fosforu. Takie nagromadzenie w wodzie substancji odżywczych wywołuje jej eutrofizację, która powoduje wykwity glonów i zbyt obfity rozwój roślinności wodnej. Może to być przyczyną zmniejszenia ilości zawartego w wodzie tlenu i zagrozić życiu wielu organizmów.

Organiczne związki chemiczne, często toksyczne, mogą przedostawać się do wód na skutek wprowadzania ścieków zawierających produkty odpadowe z procesów produkcyjnych, podczas katastrof morskich (wycieków ropy z tankowców), a także w wyniku spływania z pól agrochemikaliów. Nieorganiczne związki chemiczne, takie jak odprowadzane z kopalń kwasy oraz kwaśne deszcze, mogą wpłynąć na wartość pH wód, Odptywy z kopalń odkrywkowych mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi, np. rtęcią, kadmem i arsenem. Wydobycie i oczyszczanie rud metali radioaktywnych może powodować uwolnienie materiału radioaktywnego. W wyniku wielu procesów produkcyjnych, m.in. w elektrowniach cieplnych, do akwenów jest wprowadzana podgrzana woda. Podwyższenie temperatury wody przyspiesza jej eutrofizację.

Monitorowanie jakości wody

Nie istnieje jeden obiektywny wskaźnik pozwalający ocenić jakość wody w strumieniu, rzece czy jeziorze. Jakość ta jest rozpatrywana jako zespól różnych cech chemicznych, fizycznych i biologicznych wody. a określa się ją za pomocą analiz fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych. Zawartość składników odżywczych można oszacować za pomocą pomiarów BZT. Elektroniczne sondy i testy chemiczne pozwalają dokładnie określić poziom stężenia wielu zanieczyszczeń nieorganicznych, m.in. azotanów, fostoranów czy metali ciężkich. Stopień zanieczyszczenia zbiornika wodnego można też ustalić za pomocą tzw. biowskażników, czyli organizmów o znanym zakresie tolerancji na konkretne zanieczyszczenia. Biowskaźnikami czystości wód są m.in. pewne gatunki robaków, ślimaków i skorupiaków oraz larwy niektórych owadów.

Zakwaszenie wody tolerowane przez wybrane organizmy jeziorne

3.5

Ochrona środowiska