2 oleje 3

34 ♦ MATERIAŁY

♦ Olejki eteryczne ♦

Wiele z nich to mieszanki zawierające związki lotne i stale uzyskane w wyniku destylacji. Początkowo są to bezbarwne lub żółte ciecze; powietrze i światło powoduje ich ciemnienie i powstanie materiału żywicznego. Terpentynę z tego powodu należy trzymać w ciemnych butelkach lub tulejkach, a poziom cieczy w butelce powinien być utrzymywany przez dosypywanie szklanych granulek. Pozwala to zminimalizować ilość powietrza w butelce. Olejki eteryczne używane są głównie jako rozcieńczalniki, ale niektóre z nich stosuje się jako środki opóźniające schnięcie farby olejnej; chroniące przed pleśnią; jako substancje wonne likwidujące nieprzyjemne zapachy powstające w procesie komponowania farb.

SKŁAD

Olejki eteryczne mają złożony skład; podstawą są różne węglowodory i alkohole. Dokładny skład oleju zależy od źródła jego pochodzenia. Na przykład olej z angielskiej lawendy może zawierać 10% estrów, podczas gdy ta sama roślina we Francji aż 35%.

Olejki eteryczne uzyskiwane są różnymi sposobami, łącznie z fermentacją i wytłaczaniem. Większość najbardziej popularnych olejków destyluje się z wodą z lub parą.

RODZAJE

OLEJKÓW ETERYCZNYCH

Artystów interesuje sześć rodzajów tych olejków:

Olejek terpentynowy

Produkt destylacji oleożywicznego wycieku różnych drzew sosnowych. Oleożywica znana jest pod nazwą surowej terpentyny.

Popularnym źródłem olejku terpentynowego w USA jest żółta sosna (Pinus sirobus), sosna morska we Francji i Portugalii (Pinus pinaster) oraz w Szkocji sosna zwyczajna (Pinus syhestris). Wodna destylacja pozwala uzyskać terpentynę najwyższej jakości. Gorszej klasy produkt, o gryzącym zapachu, otrzymuje sic z korzeni, pni i pali, określamy go mianem terpentyny drzewnej. Toksyczność terpentyny zależy od jej składników, czyli pośrednio od źródła pochodzenia; podstawowym składnikiem jest pinen. Ponownej destylacji, czyli rektyfikacji dokonuje się celem usunięcia jakichkolwiek pozostałości żywicznych.

Olejek terpentynowy kupujemy w różnych postaciach, oleju z terpentyny, terpentyny rektyfikowanej lub terpentyny destylowanej. Służy on do rozcieńczania farb olejnych, a jako rozpuszczalnik do wykonywania werniksów żywicznych, np. werniksu damarowego. Jest również składnikiem różnych mediów malarskich i konserwatorskich.

Olejek lawendowy

Uzyskiwany ze specyficznej mieszanki lawendowej, laranclula spica. Olejek stanowi złożoną miksturę szeroko stosowaną w przeszłości jako rozpuszczalnik, mimo że mniej lotny niż terpentyna. Musi minąć kilka dni. zanim wyparuje. W XVII wieku twierdzono, że odrobina olejku lawendowego dodana do białego i niebieskiego pigmentu w oleju makowym uchroni kolory przed wyblaknięciem. Stosowano go również w werniksach z miękkich żywic. Używany zamiennie jako rozpuszczalnik przez artystów, którzy nic lubią terpentyny, gdyż jej zapach może powodować bóle głowy. Medium - wosk/olejek lawendowy może być użyty z farbami olejnymi, jeśli chcemy uzyskać efekt matowy. Niektóre przepisy na tempery zalecają olejek lawendowy, podobnie jak żółtko jajka czy olej lniany (Dodatek, s. 335).

Olejek goździkowy

Jest destylowany z płatków i łodyg rośliny, zwanej Eugenia

caryophyllata, ma właściwości antyseptycznc, stosowany często jako środek konserwujący i zapachowy w farbach wodnych. Powodował opóźnienie schnięcia farb olejnych, umożliwiając kontynuację pracy następnego dnia. Niektórzy twierdzą jednak, że ze względu na silny efekt rozpuszczający, może niekorzystnie wpłynąć na już nałożone farby,

• powodować ich czernienie.

Olejek cytrynowy

Jest wyciskany ze świeżej skórki owocu; najbardziej złożony z olejków eterycznych - zawiera miedzy innymi, alfa pinen, beta pinen, kamfen i beta felandren. Czasem dodaje się go jako środek zapachowy w rozpuszczalnikach, podobnie jak olejek pomarańczowy.

Olejek sosnowy

Olejek lotny uzyskiwany z igieł i młodych pędów wielu roślin iglastych. Zawiera kilka terpenów, alfa pinen, dipenten i sylwestren. Stosowany także do opóźniania procesu schnięcia farb olejnych, może być dodany do farb kazeinowych, emulsyjnych temper gumowych, jako środek konserwujący lub zapachowy.

Olejek tymiankowy

Uzyskiwany z. popularnego tymianku (Thymus vulgaris). Zawiera 20% tymolu stosowanego jako środek konserwujący w niektórych akwarelach, a także środek dezynfekujący na spodnim arkuszu oprawionych rysunków; zapobiega powstawaniu pleśni.