skanowanie0047 (6)

Olejki eteryczne

Anita Biesiada

Olejki eteryczne występujące w święcie roślin Sianowi:] mieszaniny substancji lotnych o różnym charakterze chemicznym posiadające silny, na ogól przyjemny zapach.

Olejki eteryczne s:j wydzielinami roślinnymi o nie wyjaśnionej w pełni roli fizjologicznej. W skład jednego olejku wchodzi kilkanaście, kilkadziesiąt różnych związków chemicznych.

Zazwyczaj występuje w nich jeden składnik dominujący nj>. mentol w olejku mięty pieprzowej.

Ogółem poznano dotychczas ponad 2000 związków wchodzących w skład różnych olejków eterycznych.

Procentowy udział poszczególnych składników w olejku jest zmienny i zależy m.in. od odmiany i rasy chemicznej, stadium rozwoju rośliny, geograficznego pochodzenia surowca oraz od czynników genetycznych.

Cechy fizykochemiczne olejków

Gęstość właściwa olejków jest mniejsza niż wody za wyjątkiem olejku cynamonowego, goździkowego, gorczycowego i z gorzkich migdałów, które mają większą masę.

W temperaturze pokojowej olejki mają konsystencję płynną, rzadziej mazistą, a wyjątkowo się zestalają (olejek anyżowy). Na jczęściej są bezbarwne, ale mogą być lekko żółte, bnimUuawc, błękitne i zielone.

Olejki są zazwyczaj bardzo lotne chociaż mają wysokie temperatury wrzenia (50-320"C). Przechowywane przy dostępie światła i powietrza gęstnieją i ciemnicją-zjawisko (o nosi nazwę ŻywicZCIUit olejków.

W wodzie są mało rozpuszczalne, zaś łatwo w rozpuszczalnikach organicznych (alkohol, eter, chloroform, dwusiarczek węgla) oraz innych olejkach eterycznych. Są optycznie czynuc-prawo i lewoskrętne.

W temperaturach poniżej ()"C niektóre olejki wydzielają związki stale, najczęściej w postaci krystalicznej, które nazywa się slearoptcncm. 7, olejku miętowego otrzymuje się w ten sposób mentol, z anyżowego auctoi, a z kamforowego kamforę. Frakcje ciekle pozostałe po oddzieleniu stcaroplcnn mają bardzo niskie temperatury krzepnięcia,

Występowanie olejków eterycznych w roślinach

Olejki zna jdują się w wielu roślinach, szczególnie z rodziny sosnowatych, rurowatych, baldnszkowalych, wargowych, złożonych, mirlowatycli, imbirowa tych, traw,.

Skład chemiczny olejków

•Jeden olejek składa się z kilkudziesięciu związków o różnym pochodzeniu i charakterze hiogenctycznym. Najważniejsze składniki olejków eterycznych należą

do terpenów, związków aromatycznych i heterocyklicznych.

Spotyka się również kumaryny, substancje siarkowe, azotowe i kwasy organiczne.

Zastosowanie olejków eterycznych:

Do najważniejszych odbiorców olejków należy przemysł farmaceutyczny, kosnictyczno-pcrfumeryjny, spożywczy

Właściwości farmakologiczne:

Drażniące skórę powodujące lepsze jej ukrwienic, i działając przeciwbólowa, olejki rozmarynowy, eukaliptusowy, gorczyczuy, kamfora, pineny, borncol, cyneol

Moczopędne piv.cz drażnienie kanalików nerkowych zwiększają ilość wydzielanego moczu (olejek jałowcowy, pietruszkowy)

Wykrzluśnc przez drażnienie błony śluzowej żołądka wuwołują efekt sckretologiczny w oskrzelach (olejek anyżowy, kopru włoskiego, tymiankowy, macierzankowy, eukaliptusowy)

Przeciwzapalne (rumiankowy)

Antyseptycznc (olejek tymiankowy, goździkowy, anyżkowy, majerankowy, czosnkowy, cebuli) neol, fcnchon, piuen,

Spazmolityczne (olejek rumiankowy, kminkowy, kopru wdoskiego, kolendrowy, tatarakowy)

Przeciwbólowe (olejki /. drzew iglastych)

Uspokajające działają na ośrodki kory mózgowej i rdzenia przedłużonego (olejek Walerianowy, melisowy)

Przcciwrohnczc (olejki piołunowy, wu ofyezowy, rozmarynowy, cebulowy, czosnkowy).

W przemyśle spożywczym dużo olejków zużywa się piz.y produkcji wódek gatunkowych i likierów' oraz napojów bezalkoholowych. Olejki są składnikami wyrobów cukierniczych pólsyntclycznych olejków i esencji owocowych, aromatów do ciasl, lodów, gumy do żucia.

Są niezbędnymi składnikami środków do higieny jamy ustnej i ciała. Tysiące ton olejków terpentynowych i karpinowych służy do produkcji rozpuszczalników do farb, lakierów, do wyrobu past do podług i obuwia. 7, olejku terpentynowego uzyskuje się kamforę, borncol, terpineol.