2 (2799)

ciwnika. Test ten byłby pomocny dla trenerów stosujących zorganizowane szkolenie taktyczne i pozwoliłby wyselekcjonować zawodników predysponowanych do wykonania tych elementów w czasie bezpośredniej walki sportowej.

W dalszej kolejności przedstawiono konkretne ćwiczenia specjalistyczne w nauczaniu i doskonaleniu tych elementów tak w postaci teoretycznej, jak również w postaci praktycznej. Proponowane ćwiczenia mogą być wykorzystywane przez trenerów w ich pracy szkoleniowej.

Taka propozycja w szkoleniu powinna przyczynić się do kompleksowego nauczania i doskonalenia najistotniejszych elementów techniczno-taktycznych z punktu widzenia efektywnej i skutecznej gry ofensywnej.

Rozwiązując problemy zorganizowanego szkolenia działań ofensywnych w treningu piłkarza postawiono następujące hipotezy badawcze:

1.    Najbardziej istotne dla zagrożenia bramki przeciwnika są

strzały do bramki a wśród nich:

a)    strzały z dystansu, w wyniku zmniejszających się możliwości strzału z bliższych rejonów bramki.

b)    Strzały głową, ze względu na dużą ilość akcji prowadzonych skrzydłami i kończonych aośrodkowaniem.

2.    Kolejnymi elementami mającymi duży wpływ na efektywną

i skuteczną grę ofensywną są:

a)    akcje oskrzydlające, których stosowanie staje się celowe w wyniku skracania pola gry, a przez to zagęszczenia środkowej strefy boiska.

b)    atak indywidualny, stosowany współcześnie często przeciw grze defensywnej przeciwnika stosującego krycie każdy swego oraz „grę na spalony".

c)    Kombinacje dwójkowe, jako sposoby rozgrywania ataku szybkiego, przy przewadze zawodników atakujących lub równowadze, w celu zdobycia przewagi liczebnej nad broniącymi.

Materiał badawczy zebrany został w oparciu o obserwację meczy zarejestrowanych na kasetach video, składających się na cały turniej EURO 96.

Wydaje się, że taki sposób zbierania danych jest jak najbardziej trafny. Według Dobosza (1992) materiał uzyskany drogą transmisji telewizyjnej spełnia warunki rzetelności w granicach 96.0-97.0%, w obrębie aktywnego czasu gry. Ponadto zarejestrowana na taśmie walka sportowa pozwala na obiektywne określenie zaistniałych faktów w grze, przyczyn ich powstawania i dowolne odtwarzanie wszystkich szczegółów przebiegu tej walki.

Podstawową metodą badań była obserwacja przeprowadzona za pomocą specjalnie skonstruowanego arkusza obserwacyjnego, gdzie przy pomocy opracowanego kodu informacyjnego zarejestrowano wybrane elementy gry ofensywnej.

Arkusz ten uwzględniał ąnalizę ilościową (ilość i miejsce występowania działań) - Sledziewski, Ksionda (1982) oraz analizę jakościową (skuteczność wykonania działań według ocen - skala punktowa) - Dziąsko, Leszczyński (1982).

Charakterystyka wybranych elementów gry ofensywnej w rozegranych meczach EURO 96

Analizując wybrane działania gry ofensywnej określono zarówno ich częstość występowania czyli tzw. charakterystykę ilościową, oraz skuteczność, czyli tzw. charakterystykę jakościową. Analiza danych pozwala na wyciągnięcie wniosków, które powinny przyczynić się do wzrostu efektywności gry ofensywnej zespołów piłkarskich, poprzez zastosowanie w zorganizowanym szkoleniu taktycznym właśnie tych elementów, które okazały się najistotniejsze z punktu widzenia zagrożenia bramki przeciwnika.

Przyglądając się najpierw charakterystyce ilościowej (tab. 1, diag. 1) nasuwa się stwierdzenie, iż zdecydowanie najwięcej podczas meczy EURO 96 zespoły w nich uczestniczące stosowały akcje oskrzydlające, bo aż 728 razy, co daje średnio na mecz ponad 23 takich akcji. Często stosowano również atak indywidualny-394 razy, czyli ponad 12 razy w jednym meczu, oraz strzały z dystansu - 304 razy, czyli 10 strzałów na mecz.

Najrzadziej wykonywano kombinacje dwójkową, bo 239 razy, czyli ponad 7 takich kombinacji w jednym meczu i strzelono na bramkę głową 113 razy, co daje średnio na mecz ponad 3 strzały głową.

Porównując między sobą dwie fazy mistrzostw widzimy, że z dystansu padło mniej strzałów w rundzie finałowej, niż w meczach grupowych, średnio 9 strzałów. Pozostałe elementy występowały częściej, a najbardziej wzrósł udział akcji oskrzydlających, bo 8 akcji w czasie jednego meczu.

Dokonując w dalszej części charakterystyki jakościowej (tab. 2, diag. 2) widzimy, że najbardziej skuteczne okazały się strzały z dystansu, które stanowiły 23.3% ogólnego zagrożenia, w drugiej kolejności znalazły się akcje oskrzydlające stanowiące 13,0% ogólnego zagrożenia. Pozostałe trzy elementy, kolejno: kombinacje dwójkowe, atak indywidualny i strzały głową mają w przybliżeniu podobny udział w zagrożeniu ogólnym bramki przeciwnika, a ich wartość waha się od 8,8% do 9.8%.

Na wyróżnienie zasługuje fakt, że kombinacje dwójkowe, które pod względem częstości występowania w meczach uplasowały się na przedostatnim miejscu (tuż przed strzałami głową), w skuteczności wykonania znalazły się na 3 miejscu i okazały się gorsze tylko od strzałów z dystansu i akcji oskrzydlających. Ten awans był spowodowany tym, że kombinacje te były stosowane rzadko, lecz w grze stwarzały duże zagrożenie pod bramką przeciwnika.

Jeśli chodzi o zestawienie meczy w grupach z meczami rundy finałowej widzimy, że najwięcej skuteczności zyskały one w drugiej części mistrzostw, podobnie jak pod względem ilości - akcje oskrzydlające (z 11.8% na 17.3%), straciły natomiast strzały z dystansu (z 23.9% na 21.0%). Zyskały również w porównaniu do meczy grupowych działania w postaci ataku indywidualnego (z 8,4% na 12.0%).

Podsumowując wyniki przeprowadzonych badań należy stwierdzić, iż przedstawione hipotezy badawcze w pełni się potwierdziły. Okazało się bowiem, że rzeczywiście wybrane do analizy elementy w znacznym stopniu decydują o efektywnej grze ofensywnej zespołu piłkarskiego, a ich późniejsze zastosowanie w zorganizowanym szkoleniu taktycznym może przyczynić się do podniesienia tej efektywności.

Łącznie wszystkie obserwowane elementy stanowiły podczas turnieju EURO’96 prawie 65% ogólnego zagrożenia bramki. Słuszny zatem okazał się wybór tych właśnie elementów do analizy, a następnie włączenie ich do procesu zorganizowanego szkolenia taktycznego, w wyniku którego może podnieść się skuteczność gry ofensywnej drużyn piłkarskich.

Zorganizowane szkolenie taktyczne w działaniach gry ofensywnej

Przygotowanie taktyczne zawodników w zakresie gry ofensywnej jest jednym z elementów, które często decydują

0    powodzeniu w działaniach zespołowych. W walce sportowej przy równych możliwościach konkurentów zwyciężają bowiem te zespoły, których gracze szybciej i lepiej realizują zawczasu przygotowaną koncepcję całej walki lub jej fragmentów, trafniej oceniają zaistniałą sytuację, a także szybciej dokonują wyboru prawidłowych rozwiązań taktycznych (Naglak 1994). Istnieje więc potrzeba poszukiwania coraz to nowszych rozwiązań w całym procesie szkoleniowym. Dąży się do wzbogacania treści treningowych o nowe metody, formy czy też efektywniejszą organizację zajęć. W teorii

1    praktyce walki zespołowej niewiele jest jednak opracowań, które wskazywałyby na nowe kierunki w zakresie nauczania i doskonalenia poziomu taktycznego graczy (Dziąsko, Leszczyński 1982).

Wydaje się, że skuteczność nauczania działań w walce sportowej może wzrosnąć przy dokładniejszym poznaniu jej treści. Pozwoli to na zebranie informacji, które z elementów tej walki są najistotniejsze dla efektywnej gry.

Poznanie struktury walki wynikało z założeń tej pracy. Autor chciał przez to przekonać się, które elementy walki w piłce nożnej są najistotniejsze i właśnie na nich oparł cały proces zorganizowanego szkolenia taktycznego w działaniach ofensywnych. Wykorzystano więc te elementy zarówno do selekcji, aby prowadzić nabór właściwych kandydatów w drużynie, jak i do konkretnych rozwiązań w procesie nauczania i doskonalenia taktyki piłki nożnej, które prowadzone powinno być tak w postaci teoretycznej, jak i praktycznej.

Celem procesu zorganizowanego szkolenia taktycznego jest podwyższenie efeldywności procesu przygotowania za-

7