2 (720)

jest ogromna i dzięki niej może ono coraz lepiej pokonywać codzienne trudności. Rodzice — mówi A. Makarenko — „zawsze powinni pamiętać, że jest to sprawa doniosła i że ciąży na nich wielka odpowiedzialność”.

Rozległe badania B. White ¹ sugerują,, że związki uczuciowo-spo-łcczne zachodzące między ojcem a synem oraz ojcem a córką są odmienne w treści, sile i w sposobie ich odzwierciedlania. Można tę myśl rozszerzyć i powiedzieć, że miłość ojca do dziecka jest przeżywana na swój sposób, zgodnie z usposobieniem, zdolnością przeżywania, odczuwania radości i smutku, zmartwienia, zaniepokojenia itp. oraz jego temperamentu. Miłość ta objawia się bardzo różnorodnie, także w zależności od wieku i dorastania dziecka. Powstaje ona i kształtuje się wśród codziennych trosk o dziecko, kłopotów związanych ż utrzymaniem domu oraz zabiegów wychowawczych zmierzających do prawidłowego fizycznego i psychicznego rozwoju dziecka.

Przejdźmy do zaprezentowania szczegółowej problematyki poruszonej w tym rozdziale. Będzie to rozwinięcie niektórych myśli zawartych w rozdziale poprzednim. Punktem wyjścia jest tutaj m. in. motyw brakli bardziej syntetycznego, a jednocześnie do pewnego stopnia oryginalnego na naszym gruncie opracowania, które mogłoby dać pełniejszy obraz postaw ojców wobec życia rodzinnego i wychowania dzieci. Warto stwierdzić, że opinie literatury popularnej na ten temat są bardzo różne i często sprzeczne ze sobą. Uważam zatem, że należy poddać je weryfikacji w trakcie szeroko zakrojonych, długoletnich badań. Prezentowany w niniejszym rozdziale materiał pochodzi ze wstępnej fazy poszukiwań prowadzonych w Instytucie Psychologii UG.

Należy także powiedzieć, że wzrastające zainteresowanie problematyką postaw rodzicielskich ojców wzbogacone zostało niewielką objętościowo, ale bogatą w treść literaturą przedmiotu. Bardzo znaczące są myśli niektórych autorów. Tak np. wymieniani już poprzednio autorzy H. Biller i D. Meredith ² w jednej ze swoich wspólnych prac stwierdzili, że psychologiczna ważność i fizyczna obecność ojca w rodzinie są niedocenione i to nie tylko pizez społeczeństwo, ale do niedawna także przez wiele dyscyplin naukowych, w tym również przez psychologię, która zajmowała się w mniejszym stopniu ojcem niż matką.

Trudno odmówić słuszność^ tym sądom. Nie będę jednak rozwijał szerzej aktualnego stanu rzeczy oraz wnikał w przyczyny stanu, pozostaną one dla mnie jedynie ważkim, znamiennym wskaźnikiem wagi problemu. Badania naukowe prowadzone w ośrodkach naukowych i klinikach nad pełnymi i rozbitymi rodzinami pokazały w całej pełni psychologiczną i społeczną rangę ojca w rodzinie i jego wpływ na rozwój osobowości dzieci. Nie będzie też przesadą stwierdzenie, że współczesny ojciec jest często zaniepokojony swą rolą w rodzinie, mimo że nie zawsze sobie zdaje sprawę z konsekwencji psychologicznych i wychowawczych wynikających z tej roli. Poddany olbrzymim naciskom społecznym zadowala się często staraniem o materialne zabezpieczenie rodziny przy zmniejszonym zajęciu się domem. Doprowadziło to do rozluźnienia społecznych i uczuciowych więzi z członkami rodziny. Jeśli dodamy do tego pomniejszanie roli ojca w rodzinie przez niektóre żony, to obraz konfliktu i rozpadu rodziny staje się pełniejszy. Na tle tego wszystkiego szczególnie odczuwa się brak badań empirycznych. Najwyższy czas, aby literatura naukowa dostrzegła rolę ojca w rodzinie.

Chcę tutaj podkreślić, że obowiązek wychowania dzieci rozkłada się na oboje rodziców, chociaż historycznie ukształtował się nierównomierny podział tej funkcji między matką i ojcem. Miał rację N. Ka-razin ³, który stwierdził, że „bez dobrych ojców nie ma dobrego wychowania bez względu na wszystkie szkoły, instytuty i pensjonaty”. Rozwijając tę myśl, można powiedzieć, że rola ojca istoty j_uZ od poczęcia dziecka.

Brak ojca w rodzinie odbija się ujemnie na osobowości dziecka, o czym świadczy duży odsetek małoletnich przestępców, którzy rekrutują się z rodzin rozbitych. Jak podaje A. Strzembosz ⁴.3(3 % skazanych z 200-osobowej grupy młodocianych wychowywało się w rodzinach niepełnych. Z 500 badanych w Leningradzie aż 267 miało

221

1

   B. White The relationship of self-concept and parental Identification to womerfs vocational interest. „Journal of Consulting Psychology” 1959 v. 6, s. 202—206.

2

   H. B. Biller, D. L. Meredith The imisible american father. „Sexual Behavior” 1972 nr 1, s. 16—22.

3

   Cyt. za: J. W. Zegin Otiec kak wospitatiel. Leningrad 1966.

4

   A. Strzembosz Nieletni sprawcy kradzieży w środowisku wielkomiejskim. Warszawa PWN 1971.