307 (19)

Tablica 5.9

Przykłady przemian polimorficznych

Przemiany monotropowe

Związek chemiczny	Forma nietrwała	Forma trwała
ZnS	wurcyt heksagonalny	-* blenda cynkowa regularna
FeS2	markasyt rombowy	-> piryt regularny
HgS	metacynabaryt regularny	-> cynober trygonalny
CaC03	aragonit rombowy	-> kalcyt trygonalny

Przemiany enancjotropowe

Forrny trwałe

Pierwiastek lub związek chemiczny

Siarka S    rombowa

Dwutlenek krzemu SiO* kwarc try-

gonalny

95,3-C

-t    jednoskośna

575°C

*    , kwarc heksa

gonalny

870°C

trydymit

heksago

nalny

165⁰C

' •

trydymit

rombowy

pseudo-

heksago-

nalny

1470°C

. krystobalit regularny

230«C

krystobalit

tetragonalny

pseudoregu-

larny

520°C

trydymit

rombowy

Tenardyt Na₂S0₄ Boracyt Mg₇Cl₂Bi603o Leucyt K[AlSi₂O_e]

233^CC

tenardyt romhowy ~    tenardyt heksagonalny

265*0

boracyt rombowy pseudoregularny _t ^} boracyt regularny

600° C

leucyt rombowy pseudoregularny ^ ^ł leucyt regularny

W niektórych przypadkach przyczyną polimorfizmu jest polaryzacja jonowa. Ze zmianą warunków fizykochemicznych zmienia się polaryzacja jonowa, zmienia się zatem stosunek promieni jonowych r_k : r_a i zmienia się przez to struktura wewnętrzna i postać zewnętrzna kryształu. Szczególnie łatwo zachodzi ta przemiana wtedy, gdy stosunek promieni jonowych r_k : r_a ma wartość bliską wartości granicznej zmieniającej strukturę. Jako przykład rozpatrzymy odmiany polimorficzne CaC0₃. Węglany BaC0₃ i SrC0₃ krystalizują tylko rombowo, gdyż kationy Ba²⁺ (1,43 A) i Sr²⁺ (1,27 A) są znacznie większe od jonu Ca^{2 +} (1,06 A). Natomiast MnC0₃, ZnC0₃, MgC0₃ krystalizują tylko trygonalnie, gdyż kationy Mn²⁺ (0,91 Ą), Zn²⁺ (0,83 A), Fe²⁺ (0,83 A) i Mg²⁺ (0,78 A) są znacznie mniejsze od jonu Ca^{2 +} . 0aCO₃ krystalizuje trygonalnie lub rombowo, gdyż stosunek wielkości

312