30 (130)

ność do wspólnej klasy nadrzędnej, wspólne czy zbliżone pochodzenie. podobna historia itd. W naszym przykładzie podstawę porównania stanow i relacja świadomego nawiązywania czy naśladowania wiążąca ogólnie renesans ze starożytnością, a szczegółowo - svstcm reda”'' giv.Au> renesansu z systemem starożytnym. Następnie należałoby wybrać cechy wspólne i przedstawić je w określonym porządku (np. najpierw cele nauczania, potem metody, wreszcie - efekty). Cechy te powinny być poparte przykładami, faktami, cytatami czy innym materiałem ilustracyjnym.

Również praca na temat: „Różnice między stylem naukowym a artystycznym" mogłaby się zaczynać od zasygnalizowania podstaw) porównania. Tutaj będzie nią przynależność do wspólnej klasy nadrzędnej (style funkcjonalne). Odpowiednia podstawa porównania jest szczególnie ważna, kiedy koncentrujemy się na różnicach. Na tle pewnych elementów' wspólnych elementy odmienne rysują się bowiem wyraźniej. Część środkowa pracy zawierałaby opis cech różniących, pogrupowanych ze względu na kolejne aspekty obu zjawisk (funkcja, zastosowanie, środki językowe itd.).

W obu powyższych przykładach można się posłużyć dwoma schematami porównawczymi. Można równocześnie, paralelnic zestawiać porównywane przedmioty - ze względu na kolejne cechy, aspekty, pod względem kolejnych kryteriów (tak jak zostało to zaprezentowane). Ale można też najpierw opisywać jeden przedmiot, potem drugi, a w zakończeniu przedstawić istotne podobieństwa lub różnice między nimi.

Najtrudniej skomponować wypowiedź, w której uwzględnione zostaną zarówno podobieństwa, jak i różnice. Mamy tu bowiem dwa (czasem - więcej) przedmioty i dwa sposoby porównania. Pojawiają się pytania: Jak i kiedy podać podstawę porównania? Który schemat porównawczy wybrać? Jeśli pierwszy, to czy najpierw opisywać podobieństwa, czy różnice? Jak zakończyć? Niestety, nic ma na to recepty. Wiele zależy od tego, jak skomplikowane są zestawiane zjawiska i w jakim stopniu są do siebie zbliżone. Istotne jest i to, czy porównanie stanowi samoistną całość, czy fragment większego tekstu.

Wszystkie omawiane dotychczas przykłady porównywania mają pewne wspólne właśc'wr*6'i Po nirnv«7c    swtm-fn?*

porównania. Po drugie, porównywane zjawiska lub przedmioty są równie znane (lub równic nieznane) czytelnikowi. Po trzecie, zestawia się je ze sobą po to, aby pokazać podobieństwa lub/i różnice między nimi.

Wyobraźmy sobie teraz takie porównanie, gdzie trudno znaleźć podstawę porównania, gdzie jeden z zestawianych przedmiotów jest odbiorcy dobrze (czy lepiej) znany, a drugi znany jest słabo lub wcale i gdzie celem zestawienia jest przybliżenie tego nieznanego przedmiotu. Takie porównanie nazywa się analogia Z analogią mielibyśmy do czynienia na przykład w rozprawce na temat: „Dobrze zbudowany tekst jest jak dobrze zbudowany dom". Analogia to rozbudowane literackie porównanie czy rozwinięta przenośnia, porównanie czy przenośnia, w których wykorzystano wszelkie cechy, z których wyciągnięto wszelkie konsekwencje. Dobra analogia objaśnia to, co nieznane za pomocą tego, co znane i w ten sposób pozwala wprowadzić nawet najtrudniejsze pojęcia. Pobudza przy tym wyobraźnię czytelnika i podtrzymuje jego zainteresowanie tekstem. Lecz musi być stosowana wyjątkowo ostrożnie i umiejętnie.

Przyjrzyjmy się przykładom. W artykule o normie językowej w polszczyźnic autorka pisze:

Kryzys, o którym chcę mówić, nazwałabym kryzysem braku obiektu albo kryzysem braku ramy. Polega on na niemożliwości zidentyfikowania normy użycia słowa i. co jest tego konsekwencją, osłabieniu mechanizmów regulujących zachowania językowe i decydujących o obyczaju w- tej sferze kultury.

I dalej - w ostatnim akapicie tekstu:

Norma o wyraźnym kształcie, rozumiana jako zespół zasad uzyskiwania porozumienia z drogim człowiekiem to inaczej rama. poza którą przestajemy

63