30 (608)

obiektywny, są właściwością realnego, niezależnego od woli i świadomości ludzkiej procesu rozwoju społecznego. Wywołują one również sprzeczności w działaniu praw ekonomicznych oraz, jeżeli nie zostają w porę usunięte, zaburzenia w przebiegu procesu gospodarczego.

W socjalistycznej formacji jednak te sprzeczności socjologiczne, tak samo jak spowodowane przez nie sprzeczności w działaniu praw ekonomicznych, mogą być usunięte, zanim staną się źródłem żywiołowych procesów. Gdy istnieje społeczna własność środków produkcji, nie ma uprzywilejowanych interesów klasowych, które mogłyby przeciwstawić się przystosowaniu stosunków produkcji do potrzeb rozwoju sił wytwórczych, i chociaż mogą istnieć warstwy i grupy społeczne zainteresowane w istniejących formach nadbudowy, to w braku oparcia o uprzywilejowane klasy społeczne nie mogą one na dłuższą metę przeciwstawić się potrzebie przystosowania nadbudowy do zmian zachodzących w bazie ekonomicznej społeczeństwa ⁴⁹. W rezultacie, pierwsze i drugie podstawowe prawa socjologii działają w socjalistycznej formacji społecznej w sposób przez człowieka zamierzony, przestają być źródłem żywiołowych zaburzeń w procesie rozwoju społecznego. Tak więc w socjalizmie rozwój odbywa się nadal w sposób dialektyczny, przez powstawanie i przezwyciężanie sprzeczności — jest procesem powstawania napięć i ich usuwania. Nie dzieje się to jednak żywiołowo, lecz drogą świadomej i celowej działalności zorganizowanego społeczeństwa, działalności wykorzystującej obiektywne prawa socjologiczne i ekonomiczne w celu urzeczywistnienia zamierzeń człowieka ⁵⁰.

⁴⁹    O możliwej roli warstw i grup społecznych, zainteresowanych w określonych formach nadbudowy, jako czynnika hamującego rozwój socjalistycznego społeczeństwa, zob. rozdział drugi, oraz przypis 43.

⁵⁰    Naiwny pogląd, jakoby w toku rozwoju socjalistycznego społeczeństwa nie powstawały sprzeczności, jest wyrazem religijno-eschatologicznego ujęcia socjalizmu jako urzeczywistnienia Królestwa Bożego na ziemi. Jest on wyrazem tego samego głębokiego pragnienia ludzi, które dało początek wszelkim formom religijnej eschatologii. Jest on obcy naukowemu socjalizmowi, który ujmuje socjalizm jako nowe stadium w rozwoju społeczeństwa ludzkiego, podlegającego ogólnym prawom socjologicznym sformułowanym przez teorię materializmu historycznego. Szczególną uwagę zwraca na to Mao Tse-tung, który pisze: „Wielu ludzi odmawia uznania faktu, że w społeczeństwie socjalistycznym wciąż jeszcze istnieją sprzeczności... Nie rozumieją oni, że społeczeństwo socjalistyczne staje się coraz bardziej zjednoczone i skonsolidowane właśnie przez nieustanny proces właściwego ustosunkowania się do sprzeczności i ich rozwiązywania... Podstawowymi sprzecznościami w społeczeństwie socjalistycznym nadal są sprzeczności między stosunkami produkcji a siłami wytwórczymi oraz między nadbudową i bazą... Sprzeczności stale powstają i stale są rozwiązywane — i to jest dialektycznym prawem rozwoju rzeczy”. (O właściwym traktowaniu sprzeczności w łonie ludu, Warszawa 1957, s. 18, 19 i 22). (Zob. także ciekawą pracę Carlos Astrada, El Marxismo y las Eschatologias, Buenos Aires 1957, s. 228 - 235). Socjalizm naukowy nie zna eschatologii, tj. oczekiwania czasu, kiedy zanikną wszystkie sprzeczności indywidualnego i zbiorowego życia

83