CCF20090303004

12 Wszechświat otwarty

Części te są także zasadniczo niezależne od siebie. Skłoniło mnie to, aby zasugerować publikację tego dzieła w trzech oddzielnych tomach o zbliżonych rozmiarach, stanowiących łącznie Postscriptum. Po pewnych wahaniach Sir Karl zgodził się z tą sugestią, a także zaaprobował tytuły, które zaproponowałem dla każdego z tych tomów.

A zatem Postscriptum zostało opublikowane w następujący sposób:

Realism and the A im of Science (tom I)

The Open Universe: An Argument for Indeterminism (tom

n)**

Quantum Theory and the Schism in Physics (tom III)

Aczkowiek każdy z tych tomów Postscriptum można czytać oddzielnie, czytelnik winien pamiętać, że łącznie stanowią one powiązaną argumentację. Każdy tom atakuje ten czy inny aspekt subiektywistycznych lub idealistycznych teorii wiedzy; w każdym konstruowany jest jeden, lub więcej niż jeden, składnik obiekty wisty cznej, realistycznej teorii wiedzy.

A zatem w tomie noszącym teraz nazwę Realism and the Aim of Science Popper poddaje badaniu „indukcjonizm”, który uważa za główne źródło subiektywizmu i idealizmu; badanie odbywa się w czterech etapach i na każdym z nich Popper rozważa - odpowiednio ~ logiczną, metodologiczną, epistemologiczną i metafizyczną fazę problemu indukcji. Rozwija tam teorię falsyfikowałności i rejestruje jej skuteczność w oddzielaniu od siebie poglądów naukowych, nienaukowych i pseudonaukowych. Przedstawia swą teorię korroboracji jako sposób wyrażania racjonalnej preferencji danej teorii zamiast jakiejś innej, bez odwoływania się czy to do subiektywnych „pewności”, czy do obiektywnych „uzasadnień”**** rodem z konwencjonalnych koncepcji filozoficznych. W tym pierw-

{Realizm i cel nauki}

{Tj. tom niniejszy, Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeterminizmu}

{Teoria kwantów i schizma w fizyce}

{Ang, justification; od tego słowa został utworzony termin justyfikacjonizm, który - na gruncie reprezentowanego przez Poppera krytycznego racjonalizmu - oznacza ogólne stanowisko, zgodnie z którym dany pogląd można przyjąć tylko wtedy, gdy istnieje dla niego uzasadnienie, indukcyjne lub inne.* Popper i jego zwolenicy odrzucają przede wszystkim justyfikacjonizm indukcjonistyczny. O zbędności wszelkich uzasadnień, nie tylko indukcyjnych, pisze David Miller, A Critiąue ofGood Reasons, w: Joseph Agassi i łan C, Jarvie (eds.), Rationality. The Critical View, 1987.} szym tomie Popper omawia także swe poglądy na wielkie historyczne postacie filozofii, takie jak Berkeley, Hume, Kant, Mach i Russell, które znacząco przyczyniły się do powstania tradycji subiektywistycznej, oraz formułuje szczegółowe odpowiedzi na zarzuty współczesnych krytyków - filozofów i uczonych. Obiektem swojego ataku Popper czyni także subiektywistyczną interpretację rachunku prawdopodobieństwa, opierającą się na przekonaniu, że prawdopodobieństwo stanowi miarę subiektywnego stanu niedostatecznej wiedzy. W Logice odkrycia naukowego Popper zaproponował obiektywną interpretację rachunku prawdopodobieństwa, posługując się w tym celu interpretacją częstościową. Obecnie poddał krytyce także i tę interpretację. Na jej miejsce szczegółowo formułuje własną skłonnościową interpretację* - interpretację, która w ciągu minionych dwudziestu lat zyskała wielu zwolenników. Idee te i argumenty są wykorzystywane i rozwijane w pozostałych tomach Postscriptum.

W tomie Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeter-minizmu, Popper przedstawia krytykę „naukowej”, jak i metafizycznej formy determinizmu i argumentuje, że fizyka klasyczna - tak samo jak fizyka kwantowa - nie zakłada ani nie implikuje determinizmu. Stwierdza jednak, że determinizm metafizyczny nadal odgrywa wielką rolę w pracy wielu współczesnych teoretyków fizyki kwantowej, w tym także przeciwników determinizmu. Powodów, dla których subiektywne interpretacje prawdopodobieństwa odgrywają w fizyce wielką rolę, Popper poszukuje w tych metafizycznych założeniach.

Pomiędzy argumentami tomu pierwszego i drugiego zachodzi głęboki związek, zwłaszcza gdy idzie o problemy wolności, twórczości i racjonalności człowieka.

W pierwszym tomie rozważania o uzasadnianiu i racjonalności stanowią argument za odrzuceniem subiektywistycz-nego i sceptycznego twierdzenia o granicach krytyki - a wraz z tym o granicach racjonalności. Gdyby taka granica istniała, wówczas poważne spory byłyby pozbawione sensu, a sama poważna argumentacja byłaby iluzoryczna.

{Na temat skłonnościowej interpretacji prawdopodobieństwa, por.: Karl R. Popper, World of Propensities, Thoemmes, Londyn 1992; wydanie polskie: Świat skłonności, przekł, Adam Chmielewski, Znak, Kraków 1996.}