31 (401)

sunkowo w krótkim czasie odbudować siły powstańcze w województwie kaliskim. Nie próbowano już tylko wskrzeszenia pułków ułańskich. Ich świetność zewnętrzna przy braku karności była jak gdyby echem najgorszych tradycji szlacheckiego pospolitego ruszenia.²⁷

SPOŁECZEŃSTWO WOBEC POWSTANIA

Społeczeństwo Radomska i ziemi radomszczańskiej dało wiele przykładów patriotyzmu i poświęcenia w czasie największego zrywu narodowego o wolność i niepodległość jakim było powstanie styczniowe. Bezpośredni udział w walce wzięli mieszkańcy Radomska: Julian Kwapiński. Władysław Dołęga, Ludwik Jarka. Józef Cieciura, Jan Morawski, Franciszek Sieradzki, Maciej Szumilas, Stanisław Sękowski, Telesfor Mickiewicz, Szczerbiński, Gembiński, Marcin Ziółkowski, Adolf Zawadzki. Z Radomszczańskiego do partii powstańczych wstąpili: Ludwik Kupczyński z Pławna do M. Langiewicza, Adam Bielicki z Cielętnik do E. Taczanowskiego, Szymon Rublewski i Jan Szemiński z Kobiel także do E. Taczanowskiego. Jan Borkowski z Dmenina do L. Mierosławskiego.³⁸ Tradycja radomszczańska widzi młodą dziewczynę o nazwisku Psarska adiutantką słynnego generała Mariana Langiewicza ²⁹. Za posiadanie broni aresztowani zostali mieszkańcy Radomska — Boży-chowski i Karol Gembarski.

Na podstawie zachowanych informacji źródłowych można przypuszczać, iż dochodziło do organizowania samodzielnych oddziałów powstańczych. Oddział taki zorganizował o czym wspomina F. Kopernicki, naczelnik wojenny woj. kaliskiego, syn dzierżawcy z Biestrzykowa — Bajkowski. Kwatera powstańcza tego oddziału znajdowała się w Silniczce.³⁰ Przypuszcza się że w Radomsku przez jakiś czas działał zakonspirowany Komitet Werbunkowy, którego zadaniem było werbowanie ochotników do powstania. Do Komitetu wchodzili m.in. Franciszek Bednarski — syn kasjera magistratu, Rapczyński — syn kolejarza, Ignacy Królikiewicz — właściciel „Hotelu Krakowskiego”, dr Julian Kulski — lekarz oraz przełoż.ona pensji żeńskiej — W. Tomaszewska. Niektórzy z członków Komitetu zostali aresztowani. Być może efektem pracy Komitetu Werbunkowego było utworzenie oddziału składającego się z mieszkańców Radomska i okolic, a którym dowodził właściciel ziemski Krąkowski.

²⁷    Szczegółowe opisy bitwy pod Kruszyną znaleźć można m.in.: W. Przyborowski, Dzieje 1863, Kraków 1897. T. IV, s. 372—376; S. Zieliński, Bitwy i potyczki 1863—1864, op. cit. s. 211—212; Prasa tajna z lat 1861—1864, Warszawa 1969 cz. II. s. 449; „Niepodległość” Nr 8, Warszawa. 5JC.1863; „Dziennik Powszechny” 2.IX.1863; „Czas” 3.IX. 1863; J.K. Janowski, Pamiętniki o powstaniu styczniowym, op. cit. s. 189—191; S. Kieniewicz Powstanie styczniowe, op. cit., s. 563—4; F. Kopernicki, Pamiętnik z powstania styczniowego. Notatki z powstania w województwie kaliskim 1863—1864, Warszawa, 1959, s. 54, 64—65; H. Rola, Powstanie styczniowe na ziemi częstochowskiej, Katowice 1965; s. 63—65.

²⁸    AGAD, Powstanie 1863/64, Tymczasowa Komisja Śledcza — 8, Zarząd Gen. Policm. — 4. 7, 8. 10, 12.

²⁹    Z. Rudowski, Część przelanej krwi w 1863 w Radomsku i powiecie radomszczańskim. W: „Gazeta Radomskowska” 23.1.1938.

³⁰    W. Kar. Echo powstania styczniowego na terenie powiatu radomszczańskiego. W: „Gazeta Radomskowska” 23.1.1938; F. Kopernicki, Pamiętniki z powstania styczniowego op. cit. s. 77.

31