326 (20)

kwasów tłuszczowych nic mają kontaktu z wodą. Strukturami takimi są miecie (ryc-!3.2a), liposomy (ryc. 13.2b) i warstwy podwójne (ryc. 13.2c). Na powierzchni wody lipidy tworzyć mogą natomiast warstwy monomotckulame (ryc. I3.2d). zmniejszające napięcie powierzchniowe.

Upotom powstaje przy Odpowiednim slęzonu hptdów. np w wyniku neśwtedanta roztworu ultradźwiękami lub wstrząsania

wodorotlenowym

Dwumołekiiama warstwa Ipdów powstają na grancy Owocn faz polarnych Końcówki hydrofobowa oddaakjją na swba saami Van dar Wifse

Warstwa monomotakułarna utworzona na powiarzchm wody

Ryc. 13.2. Przykładowe struktury tworzone przez amfofilne cząsteczki lipidowe w środowi-sku wodnym (polarnym).

Wiele fosfolipidów w środowisku wodnym tworzy spontanicznie, przy odpowiednim ich stężeniu, podwójne warstwy lipidowe. Pojedyncze cząsteczki lipidowe w warstw ie podwójnej mogą się doić swobodnie poruszać wzdłuż pow ierzchni Mony - oblicza się. że współczynnik ich dyfuzji wzdłuż powierzchni błony wynosi 10~* cm^:A, co oznacza, że cząsteczka lipidu może przemieścić się w zdłuż błony komórkowej dużej bakiem (2 pm) w czasie około 1 s. Pojedyncze cząsteczki lipidów również wirują dookoła swoich długich osi. a ich łańcuchy węglowodorowe wykazują dużą giętkość. Podwójna błona lipidowa jest zatem dynamicznym półpłynnym tworem podlegającym ciągłym fluktuacjom. Płynność błony zależy od jej składu i temperatury otoczenia. Obniżenie temperatury powoduje przejście błony lipidowej w stan żelu lub stan krystaliczny. Temperatura zmiany fazy zależy od długości łańcuchów węglowodorowych. Jest ona tym niższa, im łańcuchy są krótsze i im większą liczbę wiązań podwójnych zawierają. Omawiając chemiczny skład błony komórkowej, należy wspomnieć również o obecności dużej liczby cząsteczek cholesterolu. Uważa się. że są one czynnikiem zmniejszającym płynność błony.

326