326 (23)

326 /F Fleksja

2c. W odniesieniu do odmiany rzeczowników w sg.i pl i (resztkowo) w du. można tu mówić o ciągu 13 wskaźników fleksyjnych: 0,87 (np młodzieniec) M (np młodzieniec) - 0,73 (np. mnich, osieł. młodzieniec, gość) - 0,71 (np. Bóg. pan) -0,69 (np. pies. młodzieniec) - 0,68 (np. człowiek-ludzie) - 0,67 (np. mnich, osieł. gość) - 0,65 (np. Bóg. pan) - 0.63 (np. człowiek-ludzie, pies. koń) - 0.6 (np gość)-0.59 (np. pan) - 0.58 (np. koń) - 0,57 (np. człowiek-ludzie). Jest to układ znacznie rozproszony i zarazem otwarty. Większą zwartość wykazuje (i lepiej daje się porównać) układ, w którym elementami składowymi są wskaźniki fleksyjności odnoszące saą tylko do pełnych odmian w sg. i pl. Przedstawia się to następująco: 0.86 (np. Bóg człowiek-ludzie, pan. poborca) - 0,79 (np. Bóg. człowiek-ludzie, mnich. pies. osieł. młodzieniec. Itiełb. gość, koń) -0,71 (np. człowiek-ludzie, mnich. pan. młodzieniec, gość, koń) - 0,64 (np. człowiek-ludzie, pan. herb. osieł. gość).

W pierwszym z wymienionych ciągów (odnoszącym się do odmiany w sg^ pL i du.) stosunkowo najwięcej oboczności wystąpiło np. w odmianie rzeczownika młodzieniec (4 oboczności), człowiek-ludzie, pan (3 oboczności); 2 oboczności wystąpiły np. w odmianie rzeczowników Bóg, mnich, pies, osieł, gość, koń.

W drugim ciągu (odnoszącym się tylko do odmiany w sg. i pl.) stosunkowo najwięcej oboczności wystąpiło np. w odmianie rzeczowników: człowiek-ludzie, pan (4 oboczności); gość (3 oboczności); 2 oboczności dotyczą np. rzeczowników: Bóg. mnich, osieł, młodzieniec, koń.

2d. Nie wchodząc w szczegóły dotyczące różnych oboczności w odmianie rzeczowników męskich w języku prasłowiańskim, można (w pewnym uproszczeniu) przedstawić dla ogólnej orientacji takie oto wskaźniki fleksyjności grup tychże rzeczowników: typ v|’kb 0,52 [w sg., pl. i du. 11 odrębnych form przypadkowych: 21 funkcji przypadkowych (7 w sg. + 7 w pl. + 7 w du.)]; jeżeli tylko w sg. i pl., to: 0,71 [10:14 (7 -ł- 7)]; typ męźb: 0,43 (9:21); sg. i pl: 0,57; typ synv. 0,57 (12:21); sg. i pl.: 0,71 (10:14); typ pętb. 0,48 (10:21); sg. i pl.: 0,57 (8:14); typ kamy. 0,52 (11:21); sg. i pl.: 0,64 (9:14); [typy sługa, junośa: 0,57 (sg., pl, du., 12:21); 0,71 (sg., pl., 10:14); typ sędii: 0,48 (sg., pl., du., 10:21); 0,57 (sg., pl, 8:14)].

Z kolei dla przykładu można, również bez wchodzenia w szczegóły, porównać przedstawiony wyżej fragment materiału szesnastowiecznego np. ze znacznie późniejszym materiałem, ze znacznie późniejszą fazą rozwoju odmiany rzeczowników męskich. Biorę tu pod uwagę informacje dotyczące fleksji tego rodzaju rzeczowników zawarte w publikacji Mrozińskiego¹². Wskaźnik fleksyjności odnoszący się do takich typów rzeczowników, jak opiekun, chleb, król, koń to 0,71 [5 form w sg. + 5 form w pl = 10 odrębnych form : 14 funkcji przypadkowych (7 + 7)]; rzeczowniki typu brzeg mają 4 odrębne formy w sg. i 5 odrębnych form w pl, co daje proporcję 9:14, wskaźnik: 0,64. Mamy tutaj podobieństwo do dzisiejszego stanu w języku ogólnopolskim.

¹² J. M roziński. Pierwsze zasady grammaiyki języka polskiego. Wiuszuwa 1822. $. 39 i n.