32,33 (10)

Dla większości dzieci rodzice są tymi, którzy pierwsi do nich mówią. Którzy uczą je poznawać świata, komunikować się z nimi. Szczególnie wąż-nym czynnikiem dla rozwoju mowy jesi klimat cnioęjpnąlny w rodzinie. Wszelkie napięcia. nieporozumienia, sytuacje snopowe mogą zaburzyć rozwój dziecka, w tym rozwój mowy. Gdy dziecko czuje się bezpieczne, akceptowane, ma częsty kontakt z rodzicami, rozwój przebiega bez zakłóceń. Im bardziej kontakt ten jest naturalny, nic wymuszony konkretną sytuacją, tym bardziej dziecko czuje się bezpieczne, jest zmotywowane do nawiązywania komunikacji werbalnej.

Duże znaczenie odgrywa też styl wychowawczy reprezentowany przez rodziców czy osoby zajmujące się wychowaniem dziecka. Jednolity styl wychowania, stawianie dziecku takich samych wymagań, takie samo ocenia-nic za to samo zachowanie, jednolity układ kar i nagród - wpływają korzystnie na ro/woj dziecka. Natomiast brak jednolitego stylu wychowania w rodzinie może spowodować zachwianie równowagi emocjonalnej, objawy nadpobudliwości lub zahamowania, poczucie zagrożenia i lęku. Określone postawy emocjonalne znajdują bardzo często swój wyraz w mowie dziecka. Wychowanie zbyt surowe przyczynia się do powstawania lęku, buntu, często agresji. Rezultatem tej postawy emocjonalnej dziecka bywa często pojawienie się jąkania. Wychowanie zbyt troskliwe, rozpieszczające sprzyja postawie lekceważącej wobec otoczeniu, u dzieci tych obserwujemy mowę niestaranną, niedbałą, bywa przedłużony tzw. okres bełkotania rozwojowego, mowy dziecinnej. Wychowanie niekonsekwentne wytwarza niepewność, zmienność nastrojów, czego rezultatem mogą byc zaburzenia tempa, rytmu mowy prowadzące do jąkania.

Środowisko rodzinne ma szczególne znaczenie dla wystąpienia rozwojowych zaburzeń mowy. Zalicza się do nich bełkotanie fizjologiczne (dysla-lia rozwojowa) i jąkanie rozwojowe.

Bełkotanie fizjologiczne, tj. zaburzenie wymawiania dźwięków arlykula-cyjnych. opuszczanie ich, zastępowanie innymi lub zniekształcanie, może występować u dzieci do 5 r.ż. i jest związane ze słabą jeszcze zdolnością do różnicowania słuchowego oraz słabą ruchomością mięśni arlykulacyjnych. ('zasarai rodzice naśladując mowę dziecka wzmacniają jego błędną wymo-wę i wpływają tym samym na przedłużanie się okresu bełkotania rozwojowego.

Jąkanie rozwojowe pojawia się zwykle między 3-5 r.ż. Jest ono spowodowane nie ukończonym jeszcze ogólnym rozwojem psychofizycznym dziecka, niesprawnością narządów mowy, nic dość szybkim kojarzeniem

/ |ii>ięnami oraz niedostatecznym opanowaniem form gramatycznych.

ogólnie, występuje tu brak zgodności między potrzebą wyrażania h przeżyć a możliwościami dziecka w zakresie mówienia, dziecko nic w Mimie wyrazić tego. co by chciało. Pragnie powiedzieć więcej niż może I umie. Zaczyna kilkakrotnie powtarzać tę samą sylalię, co daje obraz jąk.im.i kloniczncgn. B. Weiss (198?.) zwraca uwagę:, że kryterium jąkania |(V*o|»wcgO nic może być tylko wiek. Muszą być' wykluczone: uszkodzenia ufuium/nc, predyspozycje czy też dziedziczne uwarunkowania, zaburzenia i... howania. Przejście od jąkania rozwojowego do jąkania jako wady wymo-»v )- si (rudne do uchwycenia. Przeważa przekonanie, że cechą znamienną pierwszej fazy rozwoju jąkania są powtórzenia, zwiększa się tylko ich liczba * l» .równaniu do jąkania fizjologicznego. Trudności w mówieniu przeplatali się z okresami bczobjawowymi. Jeżeli warunki wychowawcze są prawidłowi. jąkanie fizjologiczne powinno minąć po kilku miesiącach bez inter-<s, ncji lekarskiej.

H.irdzo ważne w tym okresie jest umiejętne postępowanie. Przede wszystkim należy pozoslwić dziecko w zupełnym spokoju, nic poprawiać Jego mowy, nic domagać się prawidłowego powtórzenia wypowiedzi. Wszcl-tlc karanie, zawstydzanie dziecka, wyśmiewanie się lub nagradzanie, jeśli tiędzic mówiło prawidłowo, jest niewskazane. Uświadomienie sobie przez •l/iccko (a dzieje się to na skutek informacji otrzymywanych od otoczenia) twojej wady rodzi lęk przed mówieniem, w efekcie dziecko jąka się, gdyż uę Kii, że będzie się jąkać. Postępowanie z dzieckiem, u którego wystąpiło jąkanie rozwojowe, sprowadza się do stosowania właściwych zabiegów wychowawczych. Istotne znaczenie ma wówczas uregulowany tryb życia, ipokojna atmosfera domowa, ograniczanie zbyt emocjonalnych bodźców (n|i właściwy dobór audycji telewizyjnych). W przypadku, gdy zarówno bełkotanie, jak i jąkanie rozwojowe nic wykazuje tendencji do cofania się, dziełko powinno być objęte reedukacją logopedyczną.

Jeżeli przyjęliśmy, że niewłaściwe postawy rodzicielskie powodują nie-/.ispokojcnic podstawowych potrzeb psychicznych dziecka, czego konsekwencją są określone zaburzenia emocjonalne przejawiające się m. in. w rozwojowych zaburzeniach mowy, to możemy zadać sobie pytanie, czy określone postawy rodziców sprzyjają wystąpieniu zaburzeń mowy u dzieci? Próbę odpowiedzi na to pytanie podjęta w realizowanych pod moim kierunkiem badan 11 Malesa. Przebadano 35 matek dzieci z rozwojowymi zaburzeniami mowy, oceniając ich postawy rodzicielskie przy użyciu kwestionariusza .Moje dziecko” w wersji Anny Roe i Marwinu Siegclmana. Kwestionariusz

32

33