333 (34)

Z ważniejszych problemów językoznawstwa normatywnego*

1. Niniejszy artykuł nawiązuje tematycznie do mojego artykułu pod tytułem Z problematyki kultury języka i poprawności językowej.

Literatura przedmiotu dotycząca językoznawstwa normatywnego (włączając w to kulturę języka i politykę językową) jest bogata. Omawianych problemów jest wiele. Spora jeszcze ich liczba wymaga nowoczesnego rozwiązania (tzn. zgodnie z najnowszymi ustaleniami w zakresie teorii języka). Można jednak na podstawie dotychczasowych wyników badań w dziedzinie językoznawstwa normatywnego z zadowoleniem stwierdzić, że polscy specjaliści mają duże osiągnięcia. Chodzi tu zwłaszcza o osiągnięcia natury metodologicznej.

Mój artykuł ma na celu zwrócenie uwagi na kilka dyskutowanych współcześnie problemów odnoszących się do wspomnianego wyżej działu językoznawstwa. Będę to przedstawiał od strony części składowych językoznawstwa normatywnego, jakimi są kultura języka i polityka językowa.

Mówiąc o normie (czy bardziej szczegółowo - o normach), ma się zazwyczaj na myśli normę konwencjonalną dotyczącą naczelnej odmiany danego języka etnicznego, w naszym wypadku języka ogólnopolskiego. Osobny problem stanowi istnienie normy konwencjonalnej w odniesieniu do innych odmian formalno-funkcjonalnych (np. w odniesieniu do gwar wiejskich i in.). Sprawa ta wymaga odrębnych rozważań. W każdym razie językoznawstwo normatywne powinno i to obejmować.

2. W ostatnim czasie bada się już częściej sytuacje obu stron procesu komunikacji językowej, tzn. nadawcy (zrozumiałość, elegancja wypowiedzi itd.), ale też i odbiorcy (jak przekaz językowy został odebrany itd.). Zwraca się przy tym uwagę np. na konieczność harmonijnego współdziałania tych stron we wspomnianym procesie, na kulturę zachowania się itd.¹ Puzynina pisze m.in. o etyce kontaktów językowych². Badania,

’ Z. Zagórski, Z ważniejszych problemów językoznawstwa normatywnego. W: Norma językowa wpolszczyznie. Zielona Góra 1995, s. 19-24.

¹    Ze starszych prac por. m.in.: Z. K1 e m e n s i e w i c z, Higiena językowego obcowania. „Język Polski" XLV, 1965, s. 1-8; z nowszych np. J. Puzynina, Człowiek - język - wartość. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XLIII-XLV, 1991, s. 80-81.

²    J. P u z y n i n a, Człowiek - język - wartość, op.cit.