34 (15)

sposobem ..normalizacji" produktów i ludzi (jako produktów społeczeństwa) zachodzi jednik między nimkparę różnic. Po pierwsze, norma produktu to techniczny standard zdefiniowany w precyzyjnym, po dławionym dwumiczności języku, norma społeczna to raczej standard moralny odwołujący się do społecznego osądu (oceny i wartości zawarte w społecznym doświadczeniu), najczęściej nic sformułowanego ocpressis verbis (pewien stopień precyzji osiągany jest jedynie w sformalizowanej normie prawnej) i pozostawiającego jednostkę wobec wyboru własnego działania „na wyczucie". Po wtóre, produkt niezgodny z normą jest usuwany z obszaru rynku, natomiast jednostka lekceważąca normy społeczne jest usuwana ze społeczeństwa na ogół tylko w ostateczności, przeważnie jest dotykana rozmaitymi dotkliwymi sankcjami ze strony tych, którzy normy ' respektują i uważają, tc tak się powinno czynić, 1 wreszcie, konsekwencje nie przestrzegania norm technicznych (np. normy wytrzymałości materiałów) są zawsze negatywne, czego nie możemy odnieść do przypadku norm społecznych. Niekiedy ich omijanie, a jeszcze bardziej spontaniczne bądź zamierzone tworzenie nowych wzorów społecznej interakcji, prowadzi do pożądanych innowacji w społeczeństwie.

Ody łamiemy obyczaj to mamy do czynienia z sankcjami.

Sankcja - pozytywna bądź negatywna reakcja otoczenia na zachowanie się jednostek w sytuacjach społecznie doniosłych.

-•Podział sankcji:

1.    Pozytywne - nagrody Negatywne-kary

2.    Formalne - dokładne określenie kary (to nie przepis)

Materialne

3.    Ze względu na treść i charakter

•    Prawne

• Etyczno-pojęcia dobro-zło

•    Satyryczne - reakcje ośmieszające

• Religijne - są wartości religijne np. grzech, kara

Kontrola społeczna jest kontrolą formalną, gdy ją) funkcjonowanie określone jest regułami i przepisami grupy. Współistnieje z nią kontrola nieformalna, sprawowana przez tzw. opinie publiczną

3. WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIA 1 WZORY DZIAŁAŃ ¹ SPOŁECZNYCH

Styczności społeczne, zwłaszcza trwałe, przechodzą w kolejny etap powstawania wiązi. Jakimi są wząjemne wpływy uczestników tych układów na aspiracje, poglądy, I postawy lub opinie. Jest to czwarty element i etap rozwoju wiązi społeczną), zwany wzą/emr^m oddziaływaniem, .które wynika z postaw antagonistycznycb bcfli sympatii. Przejawem 'Wząjemnych oddziaływań mota być adaptacja, dyskusja, sprzeczka itp.

Mówiąc o wząjemnych oddziaływaniach • mamy na myśli tylko typowo społeczne działania, czyli ukierunkowane na innych ludzi celem wywarcia na nich wpływu, którego efektem byłaby modyflkaąja khzachowań. W działaniu społecznym, a tym samym i wt wtttfzmnym oddziaływaniu wyrAtnlamy: I) podmiot działania, którym mota być dzloląiąca Jednostka lub zbiorowość; 2) przedmiot działania, będący obiektem społecznym, czyli Jednostką lub zbiorowością, na który ukierunkowano dane dzinianie; 3) narzędzia działania, którymi mogą być słowa, gesty, mimika czy odpowiednia postara dała; 4) metody działania, czyli sposoby zastosowania tych narządzi, których przykładem mogą być prośba, perswaąja, żądanie, groźba, szyderstwo, Jcplna, tartftp.5) wynik działania, którym¹ Jest społeczna, reakcja przedmiotu działania.

Każde działanie •społeczne jest układem (systemem) składąjącyra się z tych pięciu elementów. • Występują w nim dwie kategorie osób, Jedne • pełnią rolę podmiotu, inne przedmiotu działania.