34 (464)

34

/. Teoretycznoprawne^ zagtulnienia stosunków finant

sowych pomiędzy państwem..

niego szczebla samorządu terytorialnego, a także z danego szczebla samorządu d° niżej usytuowanej jednostki samorządowej. Przekazywanie zadań i kompetencji w dół — do wspólnot terytorialnych niższego rzędu — to proces decentralizacji, natomiast przesuwanie zadań i kompetencji w górę — do wyższych szczebli samorządu i do sfery administracji rządowej — to wyraz centralizacji administracji publicznej. Przysługujące danym podmiotom administracji publicznej kompetencje do podejmowania decyzji i realizacji poszczególnych zadań są siłą (potencjałem) działalności administracji. Jest więc istotne, na jakich szczeblach administracji potencjał ten jest umiejscowiony³⁷.

Podstawową formą decentralizacji administracji publicznej jest samorząd terytorialny, występują jednak także inne formy. Chodzi tu zwłaszcza o samorząd zbudowany na innej zasadzie niż według miejsca zamieszkania (np. samorząd przemysłowy, rolniczy, handlowy, lekarski, adwokacki). Formami administracji zdecentralizowanej mogą być także wyodrębnione prawnie zakłady publiczne (np. w sferze ubezpieczeń społecznych), szkoły wyższe, fundacje, stowarzyszenia i związki wykonujące zadania publiczne. Ponadto stosowane są również prywatnoprawne formy działalności państwa lub samorządu (np. spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), a także posiadające osobowość prawną przedsiębiorstwa publiczne²*.

Zagadnienie decentralizacji lub centralizacji w stosunkach zachodzących pomiędzy państwem, samorządem i innymi formami zdecentralizowanej administracji należy odróżnić od sprawy koncentracji i dekoncentracji zadań lub kompetencji w sferze organizacji administracji. Koncentracja lub dekoncentracja kompetencji odnosi się do pozycji i znaczenia władz (organów) funkcjonujących w ramach danej, jednej administracji (np. w ramach administracji rządowej). W ramach administracji rządowej występować mogą organy centralnego, średniego i najniższego szczebla. Przykładowo w Polsce będą to: minister finansów (organ centralny), izba skarbowa (organ rządowy pośredniego szczebla), urząd skarbowy (organ rządowy pierwszej instancji, najniższego szczebla). Koncentracja administracji to skupienie kompetencji w ręku centralnych organów administracji, a dekoncentracja to umieszczenie kompetencji także wśród organów średniego i najniższego stopnia. Jest to jednak przesuwanie kompetencji w ramach jednego rodzaju administracji publicznej (np. w ramach administracji rządowej lub w ramach administracji samorządu miejskiego), nie chodzi zaś tu o relacje pomiędzy państwem a prawnie wyodrębnionymi, mającymi osobowość prawną formami zdecentralizowanej administracji (samorządem terytorialnym i innymi formami). W systemie organizacyjnym administracji rządowej występują pomiędzy tworzącymi ten system organami i instytucjami stosunki hierarchicznego podporządkowania. podległości służbowej, działania według poleceń i wytycznych. Są to

³⁷ Por. P. SchJtfer, Zentralisation und Dezentralisation, Berlin 1982, s. 39 i n.

W    n/ »»4«l/    ---1.--------J__.r__»

1