35 (482)

odbywa się wyprowadzenie bardziej szczegółowych praw i teorii. Prawa i teorie na wyższym szczeblu abstrakcji oraz dodatkowe konkretyzujące założenia (otrzymane na podstawie indukcji) stanowią przesłanki, z których wnioskami są prawa i teorie bardziej szczegółowe.

Trzecie wreszcie postępowanie, weryfikacja, polega na redukcji. Po przeprowadzeniu praktycznej identyfikacji kategorii ekonomicznych oraz doprowadzeniu modelu teoretycznego do potrzebnego stopnia konkretyzacji, wysnuwa się wnioski, które sprawdza się przez konfrontację z odpowiednimi aspektami konkretnego procesu gospodarczego. Na podstawie stwierdzenia prawdziwości lub fałszywości tych wniosków orzeka się o prawdziwości lub fałszywości ich przesłanek. Jest to więc wnioskowanie redukcyjne czyli wnioskowanie w kierunku odwrotnym niż wnioskowanie dedukcyjne.

Indukcja, dedukcja i redukcja stanowią zatem trzy sposoby wnioskowania, którymi posługuje się metoda ekonomii politycznej. Od indukcji opartej na porównawczej obserwacji rzeczywistości, przez dedukcję wyciągającą z rezultatów tej indukcji sprawdzalne wnioski, do redukcji orzekającej na podstawę sprawdzenia tych wniosków o prawdziwości rezultatów przeprowadzonej na wstępie indukcji — taka jest kolejność wnioskowania w ekonomii politycznej, jak zresztą w każdej nauce teoretycznej zajmującej się badaniem empirycznej rzeczywistości. Wszystkie trzy sposoby wnioskowania są tutaj potrzebne. Bez indukcji wnioskowanie dedukcyjne opierałoby się na przesłankach oderwanych od rzeczywistości, nie byłoby wnioskowaniem dotyczącym rzeczywistego procesu gospodarczego. Bez redukcji nie można by orzekać o prawdziwości rezultatów indukcji, nie byłoby sposobu sprawdzenia tych rezultatów. Wreszcie bez dedukcji nie byłoby przejścia od rezultatów indukcji do wniosków podlegających sprawdzeniu i umożliwiających orzekanie o prawdziwości rezultatów indukcji.

Hola dedukcji w ekonomii politycznej

Na szczególną uwagę zasługuje rola dedukcji w ekonomii politycznej. Indukcja odbywa się na podstawie materiału obserwacyjnego, dostarczonego przez ekonomię opisową i historię gospodarczą oraz przez bezpośrednią obserwację przebiegu procesu gospodarczego; redukcja polega na konfrontacji wyników z tym samym materiałem obserwacyjnym Większa część pracy badawczej należącej do zakresu samej ekonomii politycznej polega na dedukcji, na wyprowadzeniu sprawdzalnych wniosków z abstrakcyjnych założeń ogólnych, które są rezultatem przeprowadzonej poprzednio indukcji.

Często wydziela się tę, polegającą na dedukcji, część ekonomii politycznej i określa się ją mianem teorii ekonomii albo czystej teorii. Wy-

122

zzielenie takie ;ere:

: tym, że tak wyzzi- m* j: politycznej oraz ze rafci ~am również jej częśc pileąsjMBi ma praw ekonom: mr wrat i a miast utożsamianie m* rugującej się ded_£:.i. z m lej — błędne.

Znaczenie ded—*:: można uzasadnić l:ą n nomicznych w dan; :r założeń modelu tezrec wnioskowania aec _£: n jest wnioskowaniem :

- rgicznej konieczr. miała.nie określeń; : -:płatania się działań móre mają charakter .em produkcji jes: zuze-i*

. eżeli w produkc;: par . pe przenoszenia kap::ał_ : yas maitych dziedzina:!".

*::nieczny wniosek z pmr Bez dedukcyjne z: *• Dotyczy to także ziem empiryczne; ::e:r lada Engels — n wieczności. Post ho: !rz : tego, iż słońce stale :zie ono również jutr: ^r Zea wnioskiem wy ded ul-:: - zjsmm 2 : faktu obrotu ziem: zmjĘm 1 w ość. Konieczność :a r.

-k długo prawdziwe wunki, których te prze onieczność obiekty? r -etanie codziennie ws-tbc

e-vej osi. Stopa zysku "!■ wyrównywać, kiedy : iza m slbo kiedy prywato:im zenie do maksymalne:: ry mającej na celu zasp:.-::.

⁵¹ F. Engels, Dialekr. - ; :