362 (13)

Deooryty

(roccptorowo)

Czas

Ryc. 14.15. Schemat receptora naprężenia (po lewej) ora/ zależność między wielkością bodźca, potencjałem receptorowym i częstotliwością potencjałów czynnościowych (po prawej).

WOno.

m»ę*n«ow«

Ciato neuronu

AKSOO

Drugim pod względem funkcjonalnym typem receptora jest receptor będący wyspecjalizowaną komórką połączoną synaptycznie z dendrytem właściwego neuronu czuciowego. Filogenetycznie receptor taki jest najczęściej przekształconą komórką neno*ą pozbawioną wypustek nerwowych. Do tego typu receptorów nalcZą receptory wzrokowe i słuchów. Potencjał receptorowy nic jest tutaj bezpośrednio transformowany w potencjały czynnościowe, lecz /a pośrednictwem synapsy przekazywany na właściwy neuron czuciowy, którego wzgórek aksonu dopiero generuje potencjały czynnościowe.

Adaptacja

Zależność między wielkością bodźca a wielkością potencjału receptorowego określana była dotąd jako w przybliżeniu proporcjonalna. Wykres przedstawiony na rycinie 14.15 wskazuje jednak, ze z upływem czasu następuje pewne ckspotencjal-ne zmniejszanie się potencjału receptorowego. Proces ten nazywa się adaptacją Zjawisko to jest wyrazem przystosowywania się receptora do działającego bodźca i w różnych rodzajach receptorów występuje z różnym nasileniem. W niektórych receptorach adaptacja następuje szybko i w krótkim czasie poziom potencjału receptorowego osiąga wartość bliską spoczynkowej (na przykład receptory dotyku), w innych natomiast następuje wolniej i po pewnym czasie stabilizuje się w okolicach wartości nieco mniejszej niż początkowa, jednak znacznie większej niż spo-

362