33 (196)

pomocy sił> i prawa. Ten interwencjonizm państwowy we współczesnym kapitalizmie był opracowany przez angielskiego ekonomistę J. M Keynesa (1833-1946) w Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936) w celu przezwyciężenia stagnacji i kryzysu ekonomicznego. Zlikwidowanie klęski bezrobocia przez inwestycje państwowe i od powiednią politykę monetarną przyczyniło się do pod reperowania aRpMoBHi po drugiej wojnie światowej, ale wytworzyło społeczeństwa konsumpcyjne, w którym wydatkowanie na nowe modele produkcji | przewyższa oszczędzanie, czy przyczynia się do okresowej utraty rów- i nowagi bilansu płatniczego i do inflacji, czyli wzrostu cen z powoi do spadku wartości pieniądza. Wyrazem tych zjawisk społeczeństwa konsumpcyjnego stał się kryzys dolarowy z r 1971. W ten sposób j czasowe zlikwidowanie bezrobocia przez interwencjonizm państwowy ] powoduje wzrost cen i odbija się niekorzystnie na najmniej zarąJ biających.

Inaczej do sprawy społecznej robotników podchodził drugi rucb; w społeczeństwach o ustroju kapitalistycznym - nacjonalizm. Kuta tował się on początkowo od końca XVIII wieku w krajach pozbawia.] nych niepodległości, wolności narodowej (rozbiory Polski    1795)1

i będących pod okupacją obce] wUdzs (Serbia. Węgry. Grecja. Wiochy)] jako ruch wolnościowy dążący do walki o me/ateznoac narodową,] Jednakże pełny proces rozwoju    wystąpi! dopnofl

terenie Niemiec, które po bitwie z Napotr.

^^^^^^od cśężką okupacją (ranem Ł z wyjątkiem Prus. pdfl począł budzić mc duch narodowego oporo, podsycany przez towanjll •twa pmnastyc/ne przygotowujące do wałki, przez stodcnc • - I bundy (Związki Cnoty - wzór filareto* i. nawet przez fmsenjMl ftertrmfci. założony w 1109 r . którego pierwszy rektor, filozof I ichkil w j|Iowach de narodu niemieckiego wywow Iwsionę.    > * ultwml

atcuwacką ponad wszystko. Nacjonalizm zaczął więc wychowywał społeczeństwo w duchu patriotyzmu Po pokonania Napoleona PrnMl dążą dalej do zjednoczenia politycznego państewek Rzeszy, w tym ccłsj rozwijają miłitary/m. tworzą sztab generalny, przeprowadzają woja / (Jamą ł Austria, rozbijają Trancję pod Sedancm (1*70), zmuszają ją! do kapitulacj; i zapłacona olbrzymiej kontrybucji wojennej, którą M niuMO «• rozwój zagłębia przemysłowego Ruhry. W wynik u wzrosłą i potęgi militarnej i ekonomicznej w r. 1871 kanclerz Bismarck ngteiif ] fiągn* tr Niemieckie. Od lago czasu zaczął się potęgować impcriali/ir- j

niemiecki, zdobywający kolonie i sfery wpływów, rywalizujący na morzu z imperializmem brytyjskim, co pośrednio doprowadziło do wybuchu I wojny światowej (1914). Pokonany traktatem wersalskim (1918) nacjonalizm niemiecki odrodził się jeszcze w postaci faszyzmu w ruchu narodowo-socjalistycznym Hitlera, dążącym do zapanowania nad światem.

Z nacjonalizmem więc zawsze wiąże się to, że wynosi on własny naród ponad inne (szowinizm), żąda dla siebie przywilejów, szerzy nienawiść do obcych narodowości (prześladowanie i germanizacja Polaków za Bismarcka, antysemityzm). W sprawie robotniczej zaś nacjonalizm z motywów patriotycznych stara się zapewnić możliwy dobrobyt swoim własnym robotnikom, uzyskując to kosztem wyzysku kołonii lub robotników w krajach gospodarczo zależnych, przekreślając tym międzynarodową solidarność ludzi pracy.

b) W obronie zaś wyzyskiwanych robotników wystąpiły dwa ruchy: rewolucyjny i reformistyczny Pierwszy z nich rozwinął się jako ruch proletariacki samych robotników w postaci socjalizmu i komunizmu. Pierwotny socjalizm utopijny (Saint-Simon, Fourier, Owen), naiwnie marzący o idealnym społeczeństwie ludzi wolnych i pracujących dla siebie, został wyparty przez socjalizm naukowy Karola Marksa i Fryderyka I ■ngclsa, którzy zanalizowali ekonomikę kapitalizmu wykrywając, że źródłem wyzysku jest przywłaszczanie przez kapitalistę tzw. wartości dodatkowej, wytwarzanej przez robotników ponad to, co otrzymują jako wynagrodzenie za pracę. Ogłoszony w r. 1848 przez Marksa i I .ngclsa Manifest komunistyczny pod hasłem Proletariusze wszystkich krajów łączcie się stwarza 10-punktowy program rewolucji proletariackiej obalenia ustroju kapitalistycznego i wprowadzenia dyktatury proletariatu dla budowy społeczeństwa bezklasowego, opartego na uspołecznionej własności środków produkcji i na pracy wszystkich według ich zdolności i możliwości. Następnie utworzenie I Międzynarodówki (Genewa 1164) rozpoczęło historię nowoczesnego ruchu robotniczego, który podczas II Międzynarodówki (Paryż 1889) proklamował dzień I maja jako święto międzynarodowego proletariatu walczącego z kapitalizmem, ale który w czasie 1 wojny światowej przeszedł przez oportunistyczny rozłam, w wyniku czego tworzy się III Międzynarodówka komunistyczna w 1919 r.

Socjalizm naukowy i komunizm w oparciu o solidarność klasową, internacjonalizm starały się rewolucyjnie usunąć wyzysk kapitalis-