38,39 (6)

wyodrębnia przedmiot. Dostosowanie nazwy do przedmiotu uzyskuje się dopiero wskutek potwierdzeń lub wykluczeń, które powodują, że stopniowo związki między rzeczą a nazwą daje się dokładnie określić. Pojawienie się nazwy jcsl równoczesne z przejściem na nowy teren przystosowania się do rzeczywistości, to znaczy na teren wyobrażeń. Możliwość identyfikowania przedmiotów lub czynności, poznawania ich w rożnych sytuacjach jako podobnych lub różnych wypływa z wyobrażeń.

Wyobrażenia i użycie symboli jest bardzo bliskie. Obraz umysłowy przedmiotu pozwalający na porównanie ro lub na przeciwstawienie innym przedmiotom jest już rodzajem symbolu, zrodzonym z realności tego przedmiotu, a jednak od niej różnym. Można powiedzieć, że w początkowym stadium rozwoju wyobrażeń i mowy jest wyrazem tej samej funkcji.

Jak już mówiliśmy, umiejętności językowe nic rozwijają się w izolacji, lecz w zależności od innych złożonych procesów, takich jak inteligencja sensoryczno-motoryczna. sprawność ruchowa, kształtowanie się pojęć. Dziecko przed wypowiedzeniem słowa opanowuje wiele umiejętności. Wielu autorów wskazywało (m.in. Inheldcr, Fiaget, !%9) na konieczność opanowania przez dziecko wcześniejszych form zachowania jako warunku rozwoju mowy. Zanim dziecko zacznie operować symbolami, musi najpierw wyodrębnić siebie spośród innych przedmiotów, musi też nauczyć się dokonywać operacji na przedmiotach. Wczesne interakcje niemowlęcia z. otoczeniem stanowią podstawę późniejszego rozwoju języka. Język nic rozwija się w próżni, lecz w ciągłej interakcji dziecka z jego otoczeniem fizycznym i społecznym. Jak zatem widzimy, znaczenia otoczenia nie da się sprowadzić tylko do stwierdzeń o konieczności częstych kontaktów werbalnych ’Ł dzieckiem, dostarczania prawidłowych wzorców artykulacyjnych. Wprawdzie dziecko słysząc błędną wymowę, uczy się błędnic mówić, ale nic można zapominać', że bywa ro normalnym zachowaniem adaptacyjnymi. Występuje ono szczególnie w sytuacjach, kiedy dzieci akceptują swoje otoczenie i są wtedy skłonne do naśladowania jego zachowań, w tym zachowań werbalnych. Rozważając wpływ otoczenia na rozwój mowy dziecka, należy brać pod uwagę bardzo różnorodne i subtelne bodźce, które dziecko jest w stanic odbierać i w określony sposób na nie reagować.

Należy zgodzić się, że mowa jest z jednej strony wytworem głęboko zaprogramowanych genetycznie potrzeb biologicznych, z drugiej zaś stanowi wynik wpływów środowiskowych. W optymalnych warunkach przchicga w ścisłej integracji tych dwóch typów oddziaływań: wewnętrznych skłonności dziedzicznych i wpływów kulturowych.

........AKTERYSTYKA NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANYCH

/AlłUKZEŃ MOWY U DZIECI

I 11 wilgi ogólne

m /oburzeniach w kształtowaniu się mowy

/ .I-iii/< iwa mowy u dzieci przejawiają się w sposób rozmaity i występują v. n-/iivm stopniu nasilenia. Nieprawidłowy rozwój mowy wiąże się często i i--, |--.iwidłową wymową. Chodzi tli przede wszystkim o aspekt fonologicz-nv im-wy i występujące zaburzenia w tym zakresie, zaburzenia, które utrud-iiii.| l proces porozumiewania się. przekazywania informacji.

(Jo to znaczy zaburzenie mowy?

t wielu dzicei występują zaburzenia, które nie upośledzają w poważnym stopniu ich funkcjonowania językowego. Wypowiedzi dziecka mogą inki nieprzyjemne brzmienie, mogą sprawiać trudności w odbiorze t pnwinlu błędów artykulacyjnych, zaburzeń głosu, przerw w wypowiadaniu Mę (jąkanie, zaburzenie tempa i rytmu mowy), (Kaczmarek, 1977). Jak się pi/i konanty z dalszych rozważań, te pozornie nieznaczne zaburzenia mowy pnwmlują u małych dzieci, w określonych sytuacjach, niekorzystne skutki .ll.i ich rozwoju i funkcjonowania. Jak już podkreślano, rozwój mowy nie |, -i procesem izolowanym od całokształtu procesów rozwojowych, występu-1y /as defekt wymowy może być objawem zaburzeń bardzo różnych hin-t>|i Obserwacje i praktyka wskazują, że nawet zaburzenia funkcjonalne, i |ni/nicnia rozwojowe mogą mieć znacznie poważniejsze, niż. by s»ę mogło '.|,iw.ie, skutki psychologiczne. Nic można jednak sądzić, że każde dziecko /iibur/cniami w rozwoju mowy ma trudności, na przykład, w funkcjonowaniu społcczno-cmocjonaJnyro. Niewątpliwie jest narażone na wystąpienie lyi h trudności, ale ich pojawienie się zależy od czynników środowiskowych.

() wadliwej wymowie mówimy wtedy, gdy kładziemy nacisk nic tylko na In, co osoba mówi, ale leż na lo, jak mówi. Mowę możemy uznać za wadliwą, jeżeli:

nic jest łatwo słyszalna, nie jest łatwo zrozumiała,

39