38 (155)

174 WPŁYW SPOŁECZNY

Polacy-wolni od propagandy marketingowej w okresie ekonomii kontrolowanej przez państwo (poza nielicznymi w stylu „Tylko zdrowa margaryna zrobi z ciebie Gagarina") - dziś bombardowani są nie mniejszą liczbą reklam niż ich zachodni sąsiedzi (może przegrywają jedynie z Amerykanami).

ternach demokratycznych we współczesnym świecie politycy - a raczej ich doradcy -umiejętnie wykorzystują psychologiczne prawidłowości odkryte przez naukowców, aby pozyskać głosy wyborców (por. także Pratkanis, 2001). Posługiwanie się tymi prawidłowościami to nic innego niż manipulowanie odbiorcą i sytuacją na rzecz wzbudzenia przekonania: „Uwierz w to, że jeśli będziesz głosował na mnie, będzie to dla ciebie oraz społeczeństwa jako całości bardziej korzystne, niż gdybyś głosował na mojego rywala”.

Silny pierwiastek manipulacyjny jest wyraźny także w perswazji marketingowej. Szacuje się, że liczba samych przekazów marketingowych „atakujących” dziennie (wiele z nich w sposób niezauważalny) przeciętnego Amerykanina wynosi od 300 do 400 (Batra i in., 1996). Niektóre z nich docierają przez kanały telewizyjne i radiowe, inne znajdują się na tramwajach i budynkach, które mijasz, jadąc tramwajem, jeszcze inne znajdziesz w swojej skrzynce pocztowej lub usłyszysz przez telefon. Wiele z tych form nieznanych było mieszkańcom Polski do przełomu lat 1980/1990. Dziś wszakże wkraczają w naszą codzienność wszelkimi kanałami.

Jedna z najbardziej skutecznych, a tragicznych w konsekwencjach kampanii reklamowych dotyczyła palenia papierosów. Właściciele koncernów tytoniowych przez cały XX wiek perswadowali bardzo przekonująco, że palenie papierosów określonej marki zapewnia poczucie luksusu, relaksu i życiowego, w tym seksualnego powodzenia. Szczególnie skutecznym obiektem ataku perswazyjnego stały się przed 75 laty kobiety, przez które palenie papierosów było wcześniej traktowane jako wysoce niemoralne. Argument wyzwolenia brzmiał niezwykle fascynująco: kobiety od „zawsze” jako „gorszy gatunek” ludzkich istot, także w krajach zachodnich, uwierzyły, że palenie papierosów jest środkiem pozwalającym na podniesienie ich statusu do statusu mężczyzn. Dzisiejsze ba-