38 (453)

Cała teoria ekonomii jest pełna tego rodzaju wnioskowania matematycznego, choćby nie było ani jednego wzoru na stronicach traktującej ó niej książki. Formalizacja wnioskowania matematycznego w ekonomii politycznej jest jednak potrzebna z dwóch względów. Po pierwsze, w celu zapewnienia bezbłędności wnioskowania. Przy skomplikowanym charakterze przesłanek wnioskowania w ekonomii politycznej, trudno ustrzec się błędów bez aksjomatyzacji i formalizacji wnioskowania. Po drugie dlatego, że w dziedzinie relacji między wielkościami wnioskowanie nie-sformalizowane możliwe jest tylko w dość wąskich granicach. Bez sformalizowania go nie można dojść do wielu wniosków, czyli nie można rozwiązać wielu zagadnień, jak np. dobór dostawców i odbiorców, sprowadzający do minimum koszty transportu towarów, albo wybór najbardziej efektywnych wariantów inwestycji. Dlatego dedukcyjna część ekonomii politycznej, tj. teoria ekonomii, musi posługiwać się matematyką w sposób sformalizowany. Rzecz jasna, że nie ma potrzeby aksjomatyzacji i formalizacji (a więc także sformalizowanego posługiwania się matematyką) tam, gdzie założenia modelu teoretycznego są nieskomplikowane i tok wnioskowania jest prosty. Obstawanie w takich wypadkach przy aksjomatyzacji i formalizacji byłoby zbędnym pedantyzmem, niepotrzebnie absorbującym wysiłki. Wystarczy wówczas zwykły niesformalizowa-ny język.

Przesłanki dedukcji są wynikiem indukcji

Wnioski wyprowadzone przez dedukcję odznaczają się, jak powiedzieliśmy, koniecznością logiczną. Obiektywnie konieczne, tzn. koniecznie zgodne z rzeczywistością, są one natomiast tylko wówczas, kiedy przesłanki dedukcji są prawdziwe. To, że słońce jutro wzejdzie jest logicznie koniecznym wnioskowaniem z przesłanki, że ziemia obraca się dokoła osi. Ale obiektywnie konieczne jest to tylko wtedy, jeżeli ziemia naprawdę obraca się dokoła osi; przestanie być nim z chwilą, kiedy obrót ziemi dokoła osi ustanie. Dlatego bezbłędność dedukcji nie gwarantuje jeszcze prawdziwości rezultatów. Do tego trzeba, aby przesłanki dedukcji były prawdziwe. W ekonomii politycznej, jak i w innych naukach zajmujących się empirycznym światem, przesłanki dedukcji są wynikiem indukcji opartej na obserwacji. Jak wiemy zaś, indukcja nie jest niezawodnym sposobem wnioskowania. Prawdziwość przesłanek, którymi są tutaj poszczególne obserwacje, nie zapewnia prawdziwości wniosku, który te rezultaty uogólnia. Powodem jest niezupełność indukcji⁵⁴. Dlatego prze-

⁵⁴ Pomijamy tutaj indukcję zupełną, która występuje w ekonomii politycznej tylko w wyjątkowych przypadkach. To, że indukcja nie jest niezawodnym sposobem wnioskowania, skłoniło niektórych logików do używania terminu rozumowanie indukcyjne zamiast wnioskowanie indukcyjne; termin wnioskowanie zachowują oni

125