3

OD REDAKCJI

Pozbawione udziału rozumu, niezdolne do świadomego wyboru, bierne odbicie rzeczywistości, przed którym przestrzegał Leonardo da Yinci, stanowi całkowite zaprzeczenie zasady realizmu w sztuce. Sztuka realistyczna opierając się na obiektywnym poznaniu i prawdziwym odbiciu rzeczywistości kieruje się jednocześnie zasadą świadomego jej przetwarzania. Realizm w procesie twórczym zakłada pełną świadomość artysty, jego mistrzowskie władanie całym bogactwem i różnorodnością środków wyrazowych, których dostarcza żywa i bezpośrednia obserwacja oraz naukowe poznanie rzeczywistości. Nie tracąc z oczu tego faktu w swych studiach nad dziełami przeszłości, artyści współcześni powinni przede wszystkim zgłębiać metodę twórczą dawnych mistrzów, dzięki której pozostawali oni wierni potrzebom swego czasu stwarzając zarazem znakomite, wciąż aktualne wzory myślenia artystycznego.

Mistrzowie realizmu, z wielkimi twórcami epoki Odrodzenia na czele — z zasady będąc znakomitymi praktykami swej sztuki — występują jednocześnie jako myśliciele, filozofowie natury i życia. Nie darmo Leonardo da Vinci określał malarstwo jako «filozofię natury». Me darmo też każdy prawie z wielkich twmrców'architektury, malarstwa czy rzeźby w szczytowym zazwyczaj momencie swego rozwoju dawał wyraz zdobytej świadomości teoretycznej nie tylko w swych dziełach plastycznych, ale i w sformułowaniach słownych. W ten sposób przekazywali oni następcom reguły swej sztuki, będące wynikiem osobistych doświadczeń twórczych oraz zmagań się z opornością materiału i specyficznymi właściwościami danej dziedziny sztuki.

W Tekstach Źródłowych do Dziejów Teorii Sztuki pragniemy zbliżyć do czytelnika polskiego niektóre postaci klasyków architektury, malarstwa i rzeźby światowej, pokazując je nie tyle od strony konkretnych dzieł, powszechnie! znanych skarbów dziejowego dorobku kultury humanistycznej, ale wła-śnic od strony wewnętrznego, myślowego procesu, który w swoim czasie doprowadził do powstania tych dzieł. Studiowanie dziejów teorii sztuki na podstawie autentycznych wypowiedzi i sformułowań mistrzów realizmu dziś zwłaszcza, posiada dla nas ogromną aktualność.

Żyjemy w epoce wielkiego przełomu ideowego i artystycznej',o. Rodząca się na naszych oczach nowa sztuka, kształtowana. w uparciu o metodę realizmu socjalistycznego, jako jeden / im< elnyeh postulatów stawia, zasadę jedności treści i formy. Z niewyczerpanego bogactwa natury, odwiecznej mistrzyni sztuki, twórca dzisiejszy musi wydobyć nowe środki wyrazowe i wypracować nowe zasady budowy obrazu artystycznego, odpowiadające ideowo-społecznym potrzebom naszego czasu.

Mistrzostwo w sztuce realizmu socjalistycznego osiągnąć zdołają jedynie twórcy o wyczulonej wrażliwości zmysłowej i psychicznej, chwytający przejawy nowego życia u-źródła, w samym momencie jego narodzin. Wypełnienie zadań społeczno-wychowawczych, jakie stają przed sztuką realizmu socjalistycznego, wymaga nie tylko biegłości rzemiosła, lecz także postawy myśliciela świadomego istoty procesów zachodzących w otaczającej go rzeczywistości społecznej. Horyzont poznawczy współczesnego artysty, opierającego swą twórczość na podstawach naukowego poglądu na świat, otwiera przed sztuką dzisiejszą nowe, rozległe perspektywy. Zrozumienie i sugestywne wyrażenie bogactwa i różnorodności współczesnego życia jednostki ludzkiej w skomplikowanej dialektyce jej społecznych powiązań żąda od artysty postawy myśliciela świadomego swych twórczych zamierzeń i świadomego istoty środków wyrazowych swej sztuki.

Samodzielny rozwój teorii realizmu socjalistycznego jest nie do pomyślenia bez gruntownego przyswojenia sobie dorobku myślowego i teoretycznego wielkich mistrzów realizmu dawnych epok. Pragniemy ułatwić współczesnym artystom polskim odbywanie tej drogi przez danie im do rąk naukowo opracowanych klasycznych tekstów z zakresu teorii sztuki. W wyborze tekstów kierujemy się myślą wydobycia w pierwszym rzędzie przykładów połączenia twórcy i teoretyka w jednej osobie. Stąd też rozpoczęciu naszej serii pod znakiem mistrza Leonarda da Vinei pragniemy nadać szczególną wymowę przykładu wielkiej realistycznej syntezy nauki i sztuki swego czasu.

Publikując obecnie jedynie fragment teorii Leonarda da Vinci zawarty w rozdziale «Paragone» traktujemy to jako zapowiedź możliwie rychłego opracowania i oddania do rąk czytelnika polskiego przekładu całości Traktatu o malarstwie. Będzie to jednym z największych i najpilniejszych zadań tej serii. Obok traktatu Leonarda da Vinei znajdą się w naszej serii inne dzieła klasyków myśli artystycznej. Spośród pozycji przewidywanych na okres najbliższy wymienić możemy m. in. zbiór wypowiedzi teoretycznych Poussina, i zbliżonego doń kręgu teoretyków klasycyzmu, traktat L. I!. Albertiego De pictura, Cennina Cenniniego Rzecz o malarstwie i inne.

VII