34 35 (9)

i konkretnej sytuacji wychowawczej. Należy do nich wszelkiego rodzaju praktyka wychowawcza z dziećmi, z młodzieżą i dorosłymi wykonywana w domach rodzinnych, zakładach wychowawczych (opiekuńczych), szkołach, organizacjach, ruchach, instytucjach wychowawczych itp.

W tej grupie źródeł pedagogiki należy widzieć również materiał dostarczany w formie zwyczajów postępowania z wychowankami, ujęty często w formy poetyckie i utrwalony przez pieśni, sagi, opisy i relacje o metodach i technikach wychowawczych wraz z poglądami i opiniami, które funkcjonują wśród rodziców, nauczycieli, wychowawców, duszpasterzy. Tutaj należy zaliczyć również wszelkie opowiadania o osobliwościach poszczególnych nauczycieli czy wychowanków, wspomnienia o osobowościach wielkich pedagogów itd.

Tego rodzaju dane oprócz tego, że dostarczają argumentów i materiału dla badań pedagogicznych, stanowią także sprawdzian dla podjętych rozwiązań lub zamierzonych wyników.

Zdaniem J. Deweya, właśnie „praktyka wychowania” stanowi podstawę i cel badań pedagogiki. Wypływają z tego daleko idące konsekwencje, a zwłaszcza ta, aby to właśnie praktykę uważać za źródło środków (narzędzi) służących i pomagających w ukierunkowaniu pedagogiki (i w ogóle nauk humanistycznych) ku drogom intelektualnie bardziej owocnym¹.

2.23.2. Źródła naukowe w pedagogice

Źródła naukowe w pedagogice przynoszą te dane, które zostały wyprodukowane przez nauki, które bardziej lub mniej bezpośrednio (czasami jedynie pośrednio lub w jakimś aspekcie) są w relacji do problemów wychowania. Praktyczne doświadczenia na polu działalności wychowawczej stanowią materiał, który rodzi problemy dla pedagogiki. Natomiast nauki przyrodnicze, społeczne, humanistyczne, a także formalne (filozofia) i teologiczne, interesując się także tym surowym materiałem, mogą jednocześnie wnosić swój wkład dla racjonalnych rozważań i poszukiwań pedagogiki.

Dla bardziej obrazowego i szerokiego uwzględnienia nauk, które mogą wnosić swój wkład do wiedzy pedagogicznej, można rozważyć w tej kwestii wyżej omówione stanowisko S. Kamińskiego zilustrowane schematem „unifikującej systematyki fundamentalnych nauk”. Tego rodzaju systematyzacja powstała przy szerokim rozumieniu znaczenia pojęcia „nauka”, otwiera się na całość wytworzonej wiedzy ludzkiej i uwzględnia szereg kryteriów podziałów przeprowadzanych dychotomicznie (teologia - wiedza przyrodzona, filozofia - nauki szczegółowe, przyrodoznawstwo - humanistyka, itd)².

Niektóre z tych nauk, zwłaszcza biologia, medycyna, psychologia I socjologia, wnoszą do pedagogiki bardzo wartościowy wkład, gdyż oferują zapis i dokumentację swoich wyników poznania (uzyskanej wiedzy). Odnoszą się one:

-    do podmiotu wychowania (wychowanka) i jego rozwoju (istotny jest tu zwłaszcza wkład biologii, medycyny i psychologii);

-    do środowiska materialnego i społecznego, w jakim rozwija się wychowanek (nauki ekonomiczne, socjologia);

-    do działających w środowisku mechanizmów i do podmiotów, które wpływają na jego rozwój (organizacja rodziny, szkoły, instytucji wychowawczych).

Inne nauki - antropologia kulturowa i filozoficzna, aksjologia itp. wnoszą do pedagogiki wskazania dotyczące norm i wartości (normatywną wiedzę o celach, ideałach, wartościach) oraz pomagają w ocenie rezultatów wychowawczych i wskazują na to, co powinno być zrealizowane we właściwie pojętym wychowaniu. Dane tej grupy nauk odnoszą się zazwyczaj do modeli kultury, do wartości i celów procesu wychowania.

Nauki teologiczne wnoszą do pedagogiki wiedzę o ostatecznym sensie życia człowieka, jego sytuacji egzystencjalnej i perspektywach eschatologicznych. Nauki te dostarczają dodatkowo (podobnie jak filozofia) cennej podstawy .wialopoglądowej (w postaci przesłania Jezusa Chrystusa zawartego zwłaszcza w dogmatach: „o Stworzeniu”; „o Odkupieniu” i „o Uświęceniu”³.

Wiele z tych nauk wykształciło dyscypliny, które na trwałe weszły w system dyscyplin pedagogicznych (wykładanych na wydziałach pedagogiki). W tym też sensie mówimy dzisiaj o „naukach pedagogicznych” lub też „naukach (i wychowaniu” (np. biologia wychowania, psychologia wychowania, socjologia wychowania, filozofia wychowania, teologia wychowania).

2.2.3.3. Wkład poszczególnych nauk dla rozwoju wiedzy pedagogicznej

Nauki określane jako „pedagogiczne” są ciągle jeszcze w rozwoju, wiele / nich wychodząc od swoich macierzystych dyscyplin wykształciło specyficzne metody badań. Najbardziej znaczącą jest tutaj:

-    biologia wychowania, wnosząca dane dotyczące pierwszych lat rozwoju d/iecka, dziedziczenia, funkcjonowania gruczołów wydzielania wewnętrznego, warunków życia i higieny, ekologii itp. Te dane są bardzo istotne i potrzebne, iiby stworzyć odpowiednie warunki rozwoju, dostosować metody, środki i treści

1

   Zob. J. Dewey, Le fonti di una scienza deWeducazione, Firenze, La Nuova Italia, 1951.

2

   Zob. s. 135 tego studium.

3

Niezbyt wyraźnie jednak te dwie funkcje nauk teologicznych potrafił wyeksponować S. Kunowski, ukierunkowując się, mimo zaznaczonego w rozdziale pierwszym otwarcia na nauki leologiczne, w kierunku jedynie światopoglądowej roli nauk teologicznych w systemie wiedzy pedagogicznej. (Zob. S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, s. 101-117).