20684 Zdjęcie035 (15)

1 s.4.2.3. Symptomy późne

Należy do nich: degradacja struktur komórkowych wynikająca z działalności enzy^ i y hydrolitycznych. Od tego momentu przebieg PCD jest już zazwyczaj nieodwracalny 1 jj Proces autofagii przebiega z wytworzeniem autofagosomów - wieloblono**, | j (najczęściej dwubionowych) struktur pęcherzykowych. Otaczają one duże fragment* i ! cytoplazmy, zawierające niekiedy cale organelle, i przenoszą je do wakuoli, w której I wzrasta aktywność enzymów hydrolitycznych. Połączenie zewnętrznej błony autoiam. { somu z tonoplastem wprowadza do wakuoli przeznaczoną do degradacji cytoplazmt j otoczoną pojedynczą błoną. Służy to modelowaniu wnętrza komórki w czasie jej różni- ł cowania, jak przy dojrzewaniu członów rurek sitowych, usuwaniu uszkodzonych orga- I nelli, degradacji makrocząsteczek, wreszcie pozwala na korzystanie z własnych rezerw I energetycznych i przeżywanie komórek znajdujących się w warunkach deficytu subslas- j cji pokarmowych. Wykazano eksperymentalnie, że w ten sposób w kulturze zawiesino- | wej przezywają komórki Arabidopsis i wielu innych roślin, głodzone brakiem sacharozy,

W komórkach tych wzrasta objętość wakuoli, natomiast objętość cytoplazmy maleje. Proces ten jest wykorzystywany in vivo do powolnego wycofywania substancji z komórek organów starzejących się, w okresie poprzedzającym ich zrzucenie. Zostają w ich 1 sposób odzyskane, przynajmniej częściowo, zawarte w nich zasoby energii. Wybiórcza degradacja organelli komórkowych, występująca w dojrzewaniu członów rurek sitowych, kontrolowana degradacja fragmentów ściany komórkowej podczas powstawania perforacji w elementach trachealnych oraz stopniowe wycofywanie budulca z komórek starzejących się są odzwierciedleniem znacznej precyzji działania mechaniznió# komórkowych kontrolujących PCD. Takie stopniowe i selektywne degradowanie struktur komórkowych jest możliwe tak długo, jak długo komórka zachowuje minimum swej integralności.

Kulminacją procesu autofagii jest moment, w którym enzymy hydrolityczne nagromadzone w wakuoli rozpoczynają degradację tonoplastu. Następstwem tego jest pęknięcie wakuoli indukowane działaniem RFT, zakwaszenie cytoplazmy i strawienie zawartości komórki. Ten symptom PCD - pęknięcie wakuoli występuje w dojrzewania elementów trachealnych, w komórkach mezofilu podczas powstawania perforowanych liści i podczas obumierania synergid.

Śmierć protoplastu w pewnych przypadkach (różnicowanie TE, włókien, sklerek dów i włosków) przebiega z pozostawieniem szkieletu zewnętrznego - ściany. W innych (powstawanie przestworów lizygenowych, eliminacja nadmiaru makrospor w zalążku) może oznaczać całkowitą eliminację komórki, wraz ze ścianą. Sytuacja pośrednia występuje wtedy, gdy nadtrawione ściany stają się tak cienkie, że dalszy wzrost żywych komórek z najbliższego otoczenia, wskutek mechanicznego rozciągania, rozrywa je i kruszy. Taki proces zachodzi podczas powstawania przebić okienkowych W blaszce liścia Aponogeton (p. niżej).

W późnych stadiach PCD komórki umierające można odróżnić od pozostałych stosując takie odczynniki, jak oranż akrydyny lub jodek propidyny. Ten ostatni fluorochrom pozwala na odróżnienie komórek martwych od komórek żywych. Wnikając do komórek martwych barwi ich jądra na kolor czerwony — w komórkach żywych nie jest w stanie pokonać banejy. jaką stanowi błona komórkowa zachowująca swą integralność.    |

M_