3 (28)

Rozpoznawanie struktury kliki ma duże znaczenie przy ich zwalczaniu. Najskuteczniejszym sposobem zwalczania klik, jest działalność profilaktyczna. Polega ona głównie na usprawnianiu organizacji formalnej oraz narzędzi kierowania zespołem ludzkim.

Utrudnia lub uniemożliwia działania klikowe:

—    jasno sprecyzowana struktura organizacyjna,

—    zakres odpowiedzialności i uprawnień poszczególnych komórek i stanowisk nie pozostawiających luk na działanie nieformalne,

—    nie budząca wątpliwości procedura,

—    jawność podejmowanych decyzji,

—    zobiektywizowany, jasny, systematyczny i okresowy system oceny 3.4. BANDY i SZAJKI

Na gruncie szkolnym banda (gang) jest grupą osób będących w wieku dojrzewania lub wieku młodzieżowym.

W porównaniu z omówionymi dwoma typami grup cechami bandy są: wyższy stopień integracji, wyraźnie określone role i cele oraz dominująca rola przywódcy. Więź grupowa określana tu bywa za pomocą emblematów, odznak, charakterystycznego ubioru, uczesania, przydomków itp. Częściej niż w paczkach występuje w bandach skłonność do aktywności opozycyjnej w stosunku do dorosłych, aż do przestępczej włącznie. Tak więc banda jest szczególnie spójną i solidną grupą o charakterze konfliktowym i to w dwóch aspektach:

1)    kształtuje się ona w konfliktach rówieśniczych, np. z innymi bandami;

2)    jest grupą konfliktową w relacji do dorosłych.

W działalności tego typu grupy rówieśniczej szczególna rola przypada przywódcy, którym jest zazwyczaj jeden ze współrówieśników, wybrany i uznany przez ogół członków. Podstawą autorytetu przywódcy są najczęściej cechy jego osobowości (tak w grupach normalnych jak i patologicznych):

•    krytycyzm wobec zastanych form i stosunków, buntowniczość, swoisty idealizm, pogarda dla kompromisu i oportunizmu;

•    zdolność wywoływania wzruszeń, budzenia przeżyć emocjonalnych;

•    umiejętność przekonywania, formułowania atrakcyjnych zadań, organizowania wspólnego wysiłku dla ich urzeczywistnienia;

•    bezkompromisowość w działaniu, zgodność działania i przekonań.

Podstawą podkultury a zarazem największym czynnikiem więzi jest przestępstwo.

Cechy podkultury członków bandy to:

•    Kult zabawy i antyspołecznej agresywności. Przestępczość nieletnich jest przeważnie nieużytkowa, złośliwa. Dla dorosłego złodzieja kradzież jest środkiem prowadzącym do jakiegoś celu, a więc czynem racjonalnym, użytkowym. Kradzieże popełniane przez małoletnich są w większości przypadków bezsensowne i przypominają raczej grę, zabawę, sport. Są uważane za wyczyny chlubne, męskie, a więc dające zadowolenie.

•    Biegunowa negatywność. Podkultura przestępcza często bierze ogólnie przyjęte normy społeczne i „przewraca je do góry nogami", przyjmuje jako słuszne to postępowanie, które społeczeństwo uważa za występne.

•    Różnorodność popełnianych przestępstw. Najczęściej są to kradzieże, ale nie ma takiej specjalizacji, jak w przypadku dorosłych.

•    Krótkotrwały hedonizm. Członków gangu mało interesują cele odległe i dlatego nie układają oni planów na dłuższy czas. Nie pociągają ich też plany wymagające specjalnego przygotowania czy doświadczenia.

•    Autonomia grupy. Jest ona ostro zarysowana, jako że osoby uczestniczące w gangu nie znoszą żadnego przymusu, który ma swoje źródło poza granicami grupy. Gang nie dopuszcza, aby ktoś wtrącał się do jego spraw czy współdecydował o sposobie spędzania wolnego czasu. Do innych grup odnosi się obojętnie, lub zaczepnie i wrogo.

Tworzenie się band nie jest atrybutem młodzieży reprezentującej klasy społeczne upośledzone. Jest to zjawisko społeczne charakterystyczne dla wszystkich warstw i klas.

Przyczyny organizowania się dzieci i młodzieży w grupy przestępcze tkwią m.in.:

•    w poziomie kultury i cywilizacji, przy czym chodzi tu o negatywne skutki postępu;

•    w procesach industrializacji i urbanizacji;

•    w wydłużaniu się czasu trwania procesu kształcenia młodzieży oraz w sposobach funkcjonowania systemu wychowawczego i jego instytucji.