400 401

na podbrzuszu. Odległość elektrody wynosi 10—15 cm, a dawka D II

(50—120 watów) dająca przyjemne odczuwanie ciepła, czas zabiegu 10 do 15 minut.

Stosując elektrody specjalne, tzw. kontaktowe, do odbytnicy lub pochwy należy je wyjałowić przed zabiegiem, owinąć w gazę jałową wysyconą wazeliną. Dawki stosujemy progowe D I (5—15 watów) i czas zabiegu 5 do 10 minut, kontrolując odczuwane przez pacjenta uczucie ciepła.

Zabiegi stosować można codziennie lub co 2 dzień. Ilość zabiegów w serii zależy od uzyskanych wyników i przeciętnie wynosi od 5 do 10. W przewlekłych stanach chorobowych stosujemy 12—15 zabiegów.

ROZDZIAŁ XXI

LECZENIE ULTRADŹWIĘKAMI

WSTĘP

Badania doświadczalne dotyczące wpływu ultradźwięków na ustroje żywe rozpoczęto w 1927 r. Do lecznictwa wprowadzono ultradźwięki dopiero w 1945 roku. Początkowo stosowano je w szerokim zakresie wskazań. Spostrzegano jednak (Buchtal, 1948 r.), że istnieją możliwości szkodliwego działania ultradźwięków na ustrój, a zwłaszcza na poszczególne narządy wykazujące specyficzną wrażliwość.

W licznych i obszernych pracach podawano wyniki leczenia często rozbieżne. Przyczyną tego byto zastosowanie przez różnych autorów odmiennej techniki zabiegów i dawkowania oraz różna częstotliwość fal ultradźwiękowych, zależna od konstrukcji wypuszczonych na rynek aparatów.

Aby wyjaśnić zagadnienie dotyczące leczenia ultradźwiękami, uzgodnić poglądy i ustalić sposoby postępowania terapeutycznego, zwołano w okresie od 1949 r. do 1954 r. szereg zjazdów międzynarodowych dla lekarzy fizjoterapeutów.

Przedmiotem dyskusji opartej na materiale licznie zgłoszonych referatów było nie tylko omówienie zagadnień dotyczących właściwości fizycznych ultradźwięków oraz bardzo różnorodnego ich działania biologicznego na ustrój żywy, lecz przede wszystkim ustalenie zakresu wskazań, wyznaczenie maksymalnej dawki terapeutycznej oraz szczegółowego dawkowania w odniesieniu do poszczególnych jednostek i stanów chorobowych.

Mimo iż ultradźwięki zyskały sobie oficjalne miejsce w ramach fizjoterapii, należy stwierdzić, że prowadzone nadal badania doświadczalne i obserwacje kliniczne nie wyjaśniły jeszcze dostatecznie wielu zagadnień dotyczących mechanizmu działania ultradźwięków na ustrój.

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE FAL DŹWIĘKOWYCH

Fale dźwiękowe (akustyczne) powstają na skutek mechanicznych drgań cząsteczek w ośrodku materialnym. Mogą być one wytwarzane w gazach, cieczach i ciałach stałych. W próżni rozchodzenie się fal dźwiękowych jest niemożliwe.

Ciało drgające jest źródłem fali dźwiękowej. Drgające cząsteczki ośrodka wytwarzają ruch falowy, ponieważ przekazują sobie mechaniczną energię drgań. Jeżeli źródło drgań wysyła fale w ośrodku materialnym, występuje wówczas zjawisko zagęszczania i rozrzedzania fali, skutkiem zbliżania się i oddalania cząsteczek materii (ryc. 281).

Diagram tego zjawiska przedstawia się w postaci tzw. fal podłużnych elastycznych, to znaczy takich, przy których przesunięcia cząstek materialnych odbywają się w kierunku rozchodzenia się fali.

401

26 — Medycyna fizykalna