344 (21)

ujęcie znajdujemy m.in. w Encyklopediijęzyka polskiego: „Tekst według    lingwistyki

tekstu to spójny (koherentny) zbiór następujących po sobie zdań albo jakikolwiek komunikat (przekaz, niekoniecznie słowny) dający się odgraniczać od innych komunikatów (przekazów)”³. W Encyklopedii językoznawstwa ogólnego czytamy: „Tekst 1. We współczesnym językoznawstw ie strukturalistycznym - obiekt konkretny służący do przekazywania informacji na bazie abstrakcyjnego jęz[yka], zarówno w mowie, jak i na piśmie. W tym sensie mówi się, że jęz[yk] istnieje w t[ekstach], które go realizują [...]. Wtórnie termin «t[ekst]» odnosi się również do obiektów przekazujących komunikaty w innych systemach znakowych, np. w systemie znaków drogowych, piśmie nutowym itp.”⁴ Zwraca na to uwagę także m.in. T. Dobrzyńska, stwierdzając, że rozszerzone pojęcie tekstu obejmuje „wszelkie, nie tylko językowe całości komunikacyjne’'¹. Tego rodzaju rozumienie tekstu jest, oczywiście, dyskusyjne.

Skala wielkości różnego rodzaju tekstów jest bardzo duża². Tekst może się składać w krańcowych wypadkach (m.in. w odmianie potocznej mówionej) z „nieregularnych” elementów językowych (np. z tzw. składników ułamkowych, czyli do końca nie zrealizowanych, z wypowiedzeń ułamkowych itd.), a także z takich elementów, które nie pełnią „regularnych” funkcji znaków językowych, elementów onomatopeicznych, wykrzykników itd. Jest rzeczą zrozumiałą, że im bardziej „oszczędny” jest tekst pod względem formalnym i semantycznym, tym większą rolę pełni kontekst i/lub kon-sytuacja.

Encyklopedia języka polskiego podaje, że znaki językowe „można podzielić na proste i złożone. Najprostszymi z[nakami] językowymi są morfemy, a także niektóre wyrazy (składające się z jednego morfemu leksykalnego). Do bardziej złożonych z[na-ków] należą grupy wyrazowe i zdania. Za najbardziej złożone można uważać całe teksty”³. W Encyklopedii językoznawstwa ogólnego jest informacja, że „na płaszczyźnie syntaktycznej, rozumianej tradycyjnie jako płaszczyzna wyrażeń wielowyrazo-wych, w przeważającej liczbie wypadków występują też z[naki] zfłożone]”⁴. Zaznacza

1

Encyklopedia języka polskiego. Pod red. S. Urbańczyka. Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 355; por. s. 189: „Tekstem zaś dla lingwistów tekstu jest każdy wyrażony, celowy i zrozumiały komunikat dający się odgraniczyć od innych komunikatów; może nim być zarówno tekst słowny, jak i film, obraz, budowla itd.*’

⁴    Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, op.cit., s. 549.

⁵    T. Dobrzyńska, Tekst. Próba syntezy, op.cits. 42. Autorka dalej pisze: „Szeroko rozumiany termin «tekst» odnoszony jest [...] do wszelkich przekazów artystycznych, do całości o charakterze zachowań rytualnych, do takich układów elementów znaczących, jakie stanowi np. strój ludowy. Uogólnione pojęcie «tekstu» - «tekst kultury» - wykracza poza zakres językoznawstwa i przynależy do płaszczyzny nauki zajmującej się budową i funkcjonowaniem znaków - semiotyki” (ibidem). Por. M. G ł o w i ń s k i, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Podręczny słownik terminów literackich. Pod red. J. Sławińskiego. Warszawa 1996, s. 255.

2

   Por. m.in. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, op.cit., s. 549: „tfeksty] mogą być zarówno bardzo krótkie (pojedyncze słowa), jak i bardzo długie (np. wielotomowe dzieła literackie)”.

3

   Encyklopedia języka polskiego, op.cit, s. 408. Por. s. 189: „Bada [lingwistyka tekstu] teksty, uznając je za «złożonc znaki językowe» («znaki najpełniej strukturalnie zorganizowano*)”.

4

' Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, op.cit., s. 648.