41 (111)

Czym właściwie jest zabawa?

Zabawa jesr czynnością wykonywaną dla rozrywki, odprężenia psychicznego i fizycznego. Sposobem na przyjemne spędzanie czasu, które daje zadowolenie, jest tym, co bawi i cieszy. Leży u podstaw aktywności życiowej każdego człowieka. Dzięki niej poznajemy rzeczywistość, przyswajamy informacje o sobie, jak również nabywa-

Krzyszrof Szczepański - Zabawa jako źródło i podstawa twórczości 183

my umiejętności współżycia z innymi. Zabawa rozwija dojrzałość emocjonalną i społeczną. Sprzyja przystosowywaniu się do świata przez proces budowania jego struktury. Stanowi jedną z niewielu aktywności integrujących ludzi, która pozbawia ich niezdrowej konkurencji i spełnia warunek dobrowolności. Jest skutkiem ciekawości poznawczej, zaspokaja potrzebę wiedzy w sposób nieinwazyjny, a także drogą spontanicznych działań.

Nauka świata rozpoczyna się już w chwili narodzin dziecka. Towarzyszą jej w rym wszystkie zmysły, których dziecko używa w miarę możliwości. Wszystko jest warte posmakowania, dotknięcia, zobaczenia czy też powąchania. Zabawa daje upust tym potrzebom, tworząc fundamenty późniejszej nauki i pracy. Przygotowuje dziecko do dorosłego życia. Wyjaśnia skomplikowane procesy' zachodzące poza nim, wprawdzie zauważane piv.cz dziecko, lecz trudne do zrozumienia w jego wieku. Dzieci, bawiąc się, kreują świat, uzupełniają zdobytą wiedzę o własne, wczesne wyobrażenia zjawisk, przedmiotów, sytuacji. Dają w ren sposób „coś od siebie ”, wprowadzają element twórczy. Mała ilość wiedzy, jaką dysponuje dziecko, często prowadzi do bardzo odległych skojarzeń - a jest to przecież warunek twórczych rozwiązań. Dlatego też wszystkie rodzaje żaba w z a w i e r a j ą elementy l wórczości. Dziecko nie tylko przyswaja zasady, wzorce, reguły, ale przebudowuje je i poszerza. Zabawa to umiejętność wykorzystania wyobraźni do kreowania sytuacji i miejsc, to zdolność odtwarzania i wzbogacania świata zewnętrznego o elementy związane z kreacją wewnętrzną, a także aktywność dająca ujście energii w akcie twórczym. Zabawa jest więc obrazem sił twórczych drzemiących w człowieku.

Zabawy, którym oddają się dzieci, można podzielić na: tematyczne, konstrukcyjne, ruchowe, dydaktyczne i eksperymentująco badawcze. Przejawiają się one w naśladowaniu, odtwarzaniu sytuacji, budowaniu, majsterkowaniu, układaniu, rozwiązywaniu zagadek, łamigłówek, obserwowaniu. Rozwijają wiedzę dziecka i umiejętności, równocześnie zaspokajając jego potrzebę ruchu, spontaniczności, radości odkryć i eksperymentowania. Zabawa daje dziecku poczucie niezależności, swobody i akceptacji. Nie jest obciążona oceną, przez co sprzyja twórczej atmosferze i poczuciu bezpieczeństwa.

Dzieciom niepotrzebna jest zręczność w trakcie tworzenia, potrzebny jest natomiast pewien stopień emocjonalnej niezależności, swobody w odkrywaniu nowego, eksperymentowaniu zarówno w zakresie treści, jak i użycia środków wyrazu'.

Taka niezależność daje podłoże twórczej aktywności.

Obserwując zachowania dziecka w trakcie podejmowanych samoczynnie działali, możemy jasno określić, które sprzyjają zdobywaniu wiedzy i wpływają

W. Karolak: Sztuka juko zabawa, zabawa jako sztuka |w:] E. Olinkicwicz, E. Rcpsch {red.): Wadzimy edukacji twórczej, Europa, Wrocław 2002, s. 40.

184 Cześć pierwsza - Żywioł, radość i kultura zabawy...

na jego rozwój. Dlatego też edukacja nie może istnieć bez ich uwzględnienia. Przekazując dziecku wiedzę, należy mieć na uwadze jego potrzeby: ruchu, radości, spontaniczności. Proces kształcenia powinien przybierać formę poi i sensoryczną, która bliska jest możliwościom, jakie daje spontanicznie inicjowana przez dziecko zabawa. Dopiero lak poprowadzony pozwala na wykorzystanie możliwości twórczych dziecka.

1... 1 twórczość przejawia się w każdym doświadczeniu, przez które próbujemy nadać sens naszemu związkowi ze światem.

R. May