41 (313)

\

4.3.2. Niedoskonałe rynki pracy

W świecie rzeczywistym przedsiębiorstwa lub pracownicy mogą mieć większy lub mniejszy wpływ na wysokość płac. Z wpływem przedsiębiorstw możemy mieć do czynienia w przypadku monopsonu (gdy jest tylko jeden pracodawca pewnej kategorii pracowników) lub oligopsonu (gdy na rynku pracy występuje kilku wielkich pracodawców). Pracownicy mogą mieć wpływ na płace przede wszystkim przez związki zawodowe. Jeśli tylko jeden związek zawodowy reprezentuje interesy pracowników, to działa jak monopolista, jeśli występuje w tej roli kilka wielkich związków, to działają jak oligopoliści. Gdy naprzeciw jednego pracodawcy (monopolisty) występuje jeden związek (monopolista związkowy), mamy do czynienia z dwustronnym monopolem (bilateral monopoly).

Mogą też występować sytuacje bardziej złożone, np. gdy dane przedsiębiorstwo jest monopolistą lub oligopolistą na rynku dóbr, a równocześnie występują warunki zbliżone do doskonałej konkurencji na rynku pracy. Przedsiębiorstwo takie nie spotyka się z większą konkurencją sprzedając swoje produkty, jednakże musi konkurować z innymi przedsiębiorstwami na rynku pracy (nawet jeśli dotyczy to tylko niektórych grup pracowników tego przedsiębiorstwa).

4.4. RYNEK ZIEMI. RENTA GRUNTOWA

Zgodnie z ujęciem klasycznym renta gruntowa to opłata za korzystanie z ziemi, inaczej dochód właściciela ziemi. Jej wysokość, przy stałej podaży ziemi,

i.    •

zależy przede wszystkim od popytu na ziemię; zależność tę ilustruje rysunek 4.8.

m

G)

cd

N

co

CD

£

O

U

V—

U)

co

c

<D

DC

Ilość ziemi (w hektarach)

Rys. 4.8. Determinanty renty gruntowej

Ponieważ podaż ziemi (P₍i_z) jest stała (całkowicie nieelastyczna), krzywa podaży ziemi na rysunku 4.8 jest linią prostą prostopadłą do osi odciętych. Wysokość renty gruntowej zależy w tej sytuacji wyłącznie od popytu na ziemię. Krzywa popytu na dany obszar ziemi pokrywa się z krzywą krańcowego przychodu z produktu tej ziemi (KPP-). Jej kształt, podobnie jak krzywych popytu na inne czynniki produkcji, wynika z prawa malejących przychodów. Rysunek 4.8 przedstawia krzywą rynkowego popytu na ziemię, która - podobnie jak krzywa rynkowego popytu na pracę - jest bardziej stroma niż krzywa popytu przedsiębiorstwa. Stawka renty gruntowej równoważąca rynek to stawka R_K. Jeśli z jakichś powodów popyt na ziemię wzrośnie, czyli pojawi się nowa krzywa popytu na ziemię P_pz\, stawka renty wzrośnie do R_y\ i będzie to jedyny efekt wzrostu popytu. Wzrośnie zatem dochód właścicieli ziemi, natomiast nie zmieni się podaż ziemi. Mamy tu do czynienia z przypadkiem, gdy wzrost dochodu właścicieli ziemi (z tytułu wzrostu stawki renty gruntowej) nie wpływa na efektywność wykorzystania ziemi - ani jej nie poprawia, ani nie pogarsza.

Najprostszy wzór na cenę ziemi czy też rynkową wartość ziemi przedstawia się następująco:

c. = RW. = —^Ł ,    (4.3)

r

gdzie: c_z = RW_Z — cena danego areału ziemi (rynkowa wartość tej ziemi), D- - roczny dochód, jaki dany areał ziemi przynosi jej właścicielowi (renta gruntowa), r- rynkowa stopa oprocentowania lokat bankowych.

Uzasadnienie powyższej formuły jest proste. Cena danej działki ziemi (czy też jej rynkowa wartość) zależy głównie od dwóch czynników: 1) renty gruntowej, czyli strumienia przyszłych dochodów, które ta działka może przynosić jej właścicielowi (np. po wydzierżawieniu jej jakiemuś użytkownikowi) oraz 2) stopy oprocentowania depozytów bankowych, gdyż najprostszą alternatywą kupna ziemi jest po prostu ulokowanie sumy, którą trzeba zapłacić za ziemię, na procent w banku. Im wyższa jest renta gruntowa i im niższe jest oprocentowanie lokat bankowych, tym wyższa jest cena ziemi. W warunkach konkurencji zainwestowanie danej kwoty pieniędzy w kupno ziemi powinno przynieść dochód porównywalny z dochodem, jaki można uzyskać deponując tę kwotę w banku. Jeżeli założymy, że wydzierżawienie danej działki ziemi zapewni jej właścicielowi stały roczny dochód (rentę) w wysokości 10 tys. zł, a rynkowa stopa oprocentowania lokat bankowych wynosi w stosunku rocznym 10%, to cena tej działki ziemi, czyli jej wartość rynkowa, wynosi - zgodnie z powyższą formułą - 100 tys. zł (gdyż: 10 tys. zł/0,1 = 100 tys. zł). A zatem cena ta jest równa sumie pieniędzy, którą należałoby - przy dziesięcioprocentowej rynkowej stopie procentowej - zainwestować obecnie, aby otrzymywać w przyszłości dochód roczny w wysokości 10 tys. zł.

83