41 (444)

C» ł łli-ł orał. ictd \ M S/yłlo-Sluczas (ioi.1, AU%*rła miferaw. U'u>;aw i 2007 ISBN    15304-$ w' ty MN PWN 209?

62 CZĘŚĆ I Wprowadzenie do polityki społecrnn dotyczących społecznej odpowiedzialności zakładu pracy. Z drugiej strony, zasada ta potwierdza formalne znaczenie społecznych funkcji państwa w relacji do jego pozostałych zadań. Normatywna ranga polityki społecznej jest w Polsce wysoka. Zapisy Konstytucji RP odnoszą się do wartości związanych z polityką społeczną (sprawiedliwości społecznej, solidaryzmu, dobra wspólnego, pomocniczości i dialogu społecznego), przyjmują również rozległy katalog praw socjalnych, m.in. prawo do pracy, mieszkania, edukacji i pomocy w trudnych sytuacjach życiowych¹, przez co należy rozumieć obowiązek angażowania środków publicznych dla zagwarantowania obywatelom możliwości korzystania z. tych praw. Krytycy wskazują na dcklaratywność tych zapisów, niedostateczny ich wyraz w legislacji niższej rangi i instrumentalizację prawa, traktowanego jako narzędzie zarządzania sferą społeczną, nic zaś jako środek realizacji przemyślanej strategii polityki społecznej². Z punktu widzenia jej uwarunkowań problemy te należy interpretować jako wyraz ograniczonej roli prawa, które dopiero w połączeniu z innymi determinantami decyduje o powodzeniu podejmowanych działań.

W prezentowanej grupie uwarunkowań największe znaczenie (pomijając chwilowo problem zasobów) mają dwa czynniki. Pierwszy z nich to widoczna przewaga celów gospodarczych nad społecznymi w działalności kolejnych rządów. W początkowym okresie transformacji skoncentrowaniu się na reformach ekonomicznych towarzyszyło przekonanie, że wzrost gospodarczy niejako automatycznie wyeliminuje lub złagodzi najważniejsze kwestie społeczne. W kolejnych latach, mimo negatywnej weryfikacji tego założenia w praktyce społecznej, nic słabł szczególny nacisk kładziony na problemy ekonomiczne, co należy tłumaczyć zarówno pewną inercją, jak i wymogami integracji europejskiej, znacznie bardziej rygorystycznymi w sprawie dostosowania systemu ekonomicznego niż w sprawie adaptacji do społecznych standardów UE.

Kolejnym uwarunkowaniem okazał się brak docelowej wizji polityki społecznej, całościowo identyfikującej jej zmodyfikowane założenia i czynniki długofalowych zmian. Przejawy słabości pod względem doktrynalnym polityki społecznej na najwyższych szczeblach decyzyjnych są przy tym bardzo zróżnicowane: od nieskutecznych prób zredukowania tej polityki do działań osłonowych na początku transformacji, przez przewagę perspektywy „ratowniczej” nad antycypacją zagrożeń w poglądach większości dotychczasowych rządów, do cyklicznego hojnego „rozdawania prezentów" socjalnych w okresach przedwyborczych.

Czynnikiem, który mógłby odegrać pewną - choć ograniczoną mechanizmami politycznymi - rolę w zwiększaniu kompetencji doktrynalnej decydentów, jest środowisko naukowe polityki społecznej. Wykorzystanie tej szansy jest jednak możliwe pod pewnymi, trudnymi do łącznego spełnienia, warunkami: wypracowania optymalnego w polskich realiach modelu polityki społecznej akceptowanego przez większość środowiska naukowo-badawczego, zachowania przez to środowisko

' Konstytucjo Rzeczypospolitej Polskiej r. dnu 2 kwietnia 1997 roku. Dr.U. nr ?S, por. 4S.5.

Marek Rymoa, Reformy społeczne lat dziewięćdziesiątych. Próba podsumowania, w: Reformy społeczne. Bilans dekady. Marek Rymwa (red.). Warszawa 2004, Instytut Spraw Publicznych, s. 254-256.