43 (340)

z normą budowy zdań i innych wypowiedzeń.

a)    Cały czas pada od piętnastu minut. - Dariusz Szpakowski.

Powyższe zdanie ma dwa okoliczniki czasu. Nie by-toby w tym nic złego, gdyby nie to, że są one zupełnie sprzeczne. Cały czas oznacza stan stały. Od piętnastu minut to określenie konkretnego przedziału czasowego. Wypowiedź jest zatem nie tylko błędna pod względem składniowym, lecz także logicznym.

b)    Pamiętamy Marię Kirvesniemi, tę trzykrotnie 38--letnią mistrzynię olimpijską. - Włodzimierz Szara-nowicz.

Błąd w tym zdaniu wynika z niewłaściwego szyku wyrazów. Grupa określeń rzeczownika (trzykrotną mistrzynię olimpijską) została rozbita inną przydawką (38-letnią). Dodatkowo pojawił się w zdaniu drugi błąd składniowy polegający na zmianie formy wyrazu trzykrotną na trzykrotnie (to złamanie zasad użycia związku zgody). Autor osiągnął niezamierzony efekt humorystyczny - według tej wypowiedzi zawodniczka ma aż 114 lat! (3x38).

c)    Małgorzata Dydek starała się wrzucić pitkę do kosza, ale wylądowała w ramionach rywalek. - Krzysztof Ratajczak.

Wypowiedź sprawozdawcy stanowi typowy przykład humoru językowego wynikającego z błędnej budowy zdania. W ramionach (a raczej w dłoniach) rywalek wylądowała przecież pitka, a nie Małgorzata Dydek. W drugiej części zdania pominięty został wyraz pitka - prawdopodobnie z obawy przed powtórzeniem. Ta część wypowiedzi powinna brzmieć: ale piłka wylądowała w rękach rywalek (w wypowiedzi ustnej powtórzenie wyrazu nie jest błędem - zwłaszcza gdy bez niego zdanie jest niejasne). Można też uniknąć powtórzenia, wprowadzając zmianę już w pierwszej części: Małgorzata Dydek starała się trafić do kosza, ale piłka wylądowała w rękach rywalek.

d)    Przy każdej akcji teraz będą się podrywać kibice i drżeć piłkarze. - Mateusz Borek.

W powyższym zdaniu niepoprawnie złączono jednym słowem posiłkowym być dwa czasowniki podrywać się i drżeć. Każde z nich ma inne wymagania składniowe - słowo podrywać się w znaczeniu wstawać zawsze występuje z zaimkiem zwrotnym się. Komentator zapewne próbował uniknąć niezbędnego w tej sytuacji powtórzenia: będą się podrywać kibice i będą drżeć piłkarze. Wypowiedź byłaby ładniejsza, gdyby sprawozdawca zastosował czasowniki osobowe zamiast bezokoliczników: Teraz przy każdej akcji kibice będą się podrywali z miejsc, a piłkarze będą drżeli. Można też zamiast drugiego będą zawiesić głos, co w zapisie oddamy myślnikiem.

e)    Łatwo było się do tych nowych nart przyzwyczaić. Narty są oczywiście długość pozostała taka, jaka była, a więc ten tutaj punkt regulaminu się nie zmienił. 149% wzrostu zawodnika i trzeba to bardzo, bardzo dokładnie przestrzegać. Natomiast zmieniła się wy-

Uczeń występujący przed komisją egzaminacyjną może mieć przed sobą ramowy plan wypowiedzi, bibliografię i spis materiałów pomocniczych - na jednej stronie formatu A4.

POPRAWNOŚĆ

FRAZEOLOGICZNA

/> kłatl>

•    Francuz ratuj* resztki rux:rzv Andrzej Person,

•    Sztan$a prowadź* na manowce KrzysrJoł

• Obroitca wvfał pdkf na tak    pnysłowi c>wv

<icp \rxtrzej Zydorowicz.

•    . przysUn%"to*'*j ęórki na pr:\stm\ fowc pazurki.

Przemysław tfrankowsłri

•    Sogi piłkarzu sq ciężkie jak : watr - Andrzej Ryderowi cx

gląd nart, jeśli chodzi o jej szerokość i o jej układ. Otóż nie ma już narta takich szpiców, jest praktycznie plaska i z przodu ścięta zupełnie. Na szerokość tam jest 115 milimetrów i na długości 30 cm narta ma kształt takiego prostokąta. Potem zaczyna się zwężać, zwężać, zwężać i w pewnym miejscu, gdzie jest mocowane za... yyy... punkt startowy dziewiąty będzie dzisiaj, ma w tym najważniejszym miejscu tylko 105 milimetrów. Potem zaczyna się rozszerzać i rozszerza się tak aż do 15. centymetra przed krańcem końcowym narty, gdzie ma znów 115 centymetrów szerokości. Natomiast z przodu jest tylko minimalne takie ścięcie zrobtone, jest taki zamiast idealnego kwadratu, jest on ścięty przód tej narty. Może teraz zaraz zobaczymy na tej desce. O nie, za szybko podniósł zawodnik, a przód czuba nie widzimy. - Bogdan Chruścicki.

Powyższą wypowiedź trudno analizować pod względem poprawności językowej. Liczne błędy składniowe wpływają na logiczność wywodu i wręcz zakłócają rozumienie tekstu. Odnajdujemy tu zdania, w których połączono segmenty formalnie niezhar-monizowane, np.: Narty są oczywiście długość pozostała taka, jaka była. Całość stanowi przykład tzw. potoku składniowego, czyli luźno połączonego ciągu wyrażeń, wypowiedzeń i zdań, których granice często się zacierają.

f) Stosuje te warianty wpuszczenia Ignaczaka na przyjęcie RaulLozano. - Piotr Dębowski.

Powyższe zdanie ma zaburzony szyk wyrazów. Rozpoczyna się od orzeczenia stosuje, a podmiot, czyli wykonawca czynności - Raul Lozano - został określony dopiero na końcu.

4.    Poprawność wvmowv (fonetyczna) wiąże się z wyraźną wymową głosek grup spółgłoskowych i akcentowaniem. Błędy fonetyczne pojawiają się najczęściej w potocznej odmianie języka. Komentatorzy sportowi są dziennikarzami szkolonymi pod względem wymowy przez logopedów. Błędy wymowy w ich wypowiedziach pojawiają się rzadko, zazwyczaj w trudnych zbitkach spółgłoskowych. Jednak zawody relacjonowane na żywo w radiu lub telewizji czasami wzbudzają tak silne emocje. że ich sprawozdawca, skupiając się na szybkim przekazaniu treści, lekceważy formę fonetyczną.

a)    Futbol jes spaniały, ale teżjes bezglenny. - Roman Kottoń.

Błąd polega na uproszczeniu trudnej do wymówienia grupy spółgłosek i wymawianiu jej jako jednej głoski.

b)    Przeszszelil bramkę. - Roman Kottoń.

Przykład ilustruje powszechny i jednocześnie naganny zwyczaj upraszczania grupy spółgłoskowej slrz-. pojawiający się często w mowie potocznej, charakterystyczny także dla niektórych gwar.

c)    Barzo precizijnie uderzilRize. - Roman Kottoń.

W przytoczonej wypowiedzi mamy do czynienia z dwoma błędami fonetycznymi: barzo - niechlujna wymowa głoski dz, oraz wymowa y jako i (prawdopodobnie wpływ gwary).

5.    Poprawność stylistyczna polega na stosowaniu środków językowych zgodnie z charakterem wypowiedzi. Błędy stylistyczne (użycia) dotyczą wielu zagadnień, np. wieloznaczności wypowiedzi, mieszania stylów i używania stylizacji bez uzasadnienia. Czasem wiążą się z ubóstwem słownictwa widocznym w powtórzeniach wyrazów.

a) Kultura kładzenia trawy w Holandii jest istotnie wielką kulturą. - Antoni Piechniczek.