440 441 (6)

440 ( jfM III. Pod»«»»> m»Krockooomll

niczego. Natomiast jest oczywiste, że produkuje się różne samochody (Sciccnto różni się od Alfa Romeo) i jeszcze bardziej zróżnicowane są rodzaje słodyczy (polskie krówki mleczne, cenione w Wielkiej Brytanii, to coś innego, niż angielskie czekolady Cadbury). Na święcie każda gałąź przemysłu produkuje szeroki asortyment towarów: mamy dziesiątki marek samochodów wytwarzanych w różnych modelach i wersjach oraz dziesiątki tysięcy wyrobów przemysłu cukierniczego.

Głównym czynnikiem sprawczym handlu międzynarodowego w obrębie wyrobów jednej gałęzi przemysłu jest wybór konsumenta. To zróżnicowany wybór polskich i włoskich konsumentów determinuje popyt na różne marki i modele samochodów, tym samym determinując ich import (będący eksportem z punktu widzenia kraju dostawcy). Idąc dalej tą drogą należy stwierdzić, że zagraniczny popyt jest istotnym bodźcem do specjalizacji danego kraju w niektórych tylko towarach produkowanych przez daną gałąź na święcie, jest zatem bodźcem do specjalizacji wewnątrzgałęziowej.

Drugim ważnym czynnikiem prowadzącym do specjalizacji wewnątrzgałęzio-wej są korzyści skali produkcji. Jak wiadomo z mikroekonomii (zob. rozdział szósty), w pewnym przedziale wielkości produkcji wzrost jej poziomu przynosi dodatkowe korzyści. Sprawia to. że producentom samochodów bardziej się opłaca specjalizacja w produkcji na dużą skalę tylko kilku - najwyżej kilkunastu - modeli, niż produkcja ..wszystkich" modeli w małej skali.

Godne podkreślenia jest to. że powyższe wyjaśnienia, odnoszące się do specjalizacji wewnątrzgałęziowej. nic są sprzeczne z. teorią korzyści komparatywnych. Są raczej jej uzupełnieniem, bowiem nadal zasadny pozostaje wniosek wynikający z owej teorii, że w modelu wymiany dwóch krajów koszty komparatywne produkcji krówek są w Polsce niższe niż w Wielkiej Brytanii. Dodać należy, że z pewną ostrożnością można przyjąć regułę, która mówi. że w miarę przechodzenia od towarów prostych, nieskomplikowanych technologicznie, do towarów złożonych i będących wytworem nowoczesnych technologii waga różnic w kosztach komparatywnych maleje na rzecz zróżnicowania produktu i korzyści skali, jako czynników stymulujących handel międzynarodowy. Inaczej mówiąc, im bardziej zaawansowany technicznie i technologicznie jest dany towar, tym większą rolę w wyjaśnianiu handlu tym towarem należy przypisywać zróżnicowaniu produktu (i popytu nań) oraz korzyściom skali produkcji.

Powyższe obserwacje znajdują potwierdzenie w statystyce handlu światowego. Specjalizacja wewnątrzgalęziowa dokonuje się przede wszystkim w obrębie grupy towarów przemysłowych. Jej wyrazem są rosnące obroty towarami przemysłowymi między krajami wysoko rozwiniętymi - obroty te rosną nic tylko w wymiarze bezwzględnym, lecz również szybciej niż przeciętne tempo wzrostu handlu światowego. Dzieje się tak. ponieważ kraje te są. z jednej strony, źródłem postępu techniki i technologii, które są ucieleśniane w wysoko przetworzonych towarach przemysłowych, z drugiej zaś strony, zamożność tych krajów wpływa na różnicowanie się popytu i wywołane nim różnicowanie produktu.

Pogłębianie się specjalizacji wewnątrzgałęziowej nic wyeliminowało zjawiska specjalizacji między gałęziowej. o której była mowa w punkcie 1 niniejszego rozdziału. Przez specjalizację międzygałęziową należy rozumieć zjawisko obserwowane od dziesięcioleci, polegające na tym. że dla niektórych grup towarów grono krajów eksporterów ograniczone jest do stosunkowo niewielkiej liczby. Jest ono zarazem zbiorem importerów odmiennych grup towarów: jest to na ogół związane z zasobami naturalnymi. Najłatwiej można to zaobserwować na przy kładzie niektórych surowców (np. małe państwa naftowe nad Zatoką Perską, w których eksporcie zdecydowanie dominuje ropa naftowa i jej pochodne, a w imporcie żywność i towary przemysłowe). W perspektywie długookresowej znaczenie specjalizacji międzygaięziowej maleje na rzecz specjalizacji wewnątrzgałęziowej.

16.5. Kwestia korzyści z handlu

Wyżej przedstawione wyjaśnienia przyczyn, dla których kraje handlują ze sobą, prowadzą do wniosku, iż dzięki handlowi rosną możliwości produkcyjne uczestników wymiany handlowej. W przypadku teorii kosztów absolutnych, kosztów komparatywnych oraz teorii obfitości zasobów wzrost możliwości produkcyjnych i konsumpcyjnych wynika z założenia, że rcalokowanic danych zasobów czynników wytwórczych do tych dziedzin produkcji, w których względne (lub absolutne) koszty wytwarzania są najniższe, pozwala na osiągnięcie większej łącznej produkcji każdego z towarów w naszym dwu krajowym modelu. W przypadku specjalizacji wewnątrzgałęziowej wzrost skali produkcji danego towaru prowadzi do obniżenia przeciętnych kosztów jednostkowych. Zatem „uwalniane" są nakłady czynników produkcji, które mogą znaleźć zastosowanie w wytwarzaniu innych towarów, zwiększając tym samym globalne możliwości produkcyjne krajów uczestniczących w wymianie handlowej.

W obu przypadkach w wyniku wymiany rosną globalne możliwości konsumpcji. Powstaje jednak pytanie: czy - odchodząc od założeń modelowych w realnym śwłecie zawsze jest tak, że wszyscy zyskują na kreowaniu handlu? W pytaniu tym celowo użyte zostało słowo „wszyscy", gdyż odpowiedź zależy od tego. kto wchodzi w skład pojęcia „wszyscy".

Rozumując w kategoriach krajów (gospodarek krajowych), odpowiedź powinna brzmieć tak: wedle przedstawionych teorii każda gospodarka narodowa powinna zyskiwać na kreowaniu handlu. Niekoniecznie jest tak jednak, gdy myślimy o poszczególnych podmiotach (grupach podmiotów) uczestniczących w życiu gospodarczym danej gospodarki. Mogą być podmioty ekonomiczne (np. producenci w obszarze pewnych gałęzi produkcji), które tracą wskutek zaistnienia dotąd nic występującej wymiany handlowej.

Weźmy jako przykład drugiej sytuacji polski rynek i producentów sprzętu audio-fonograficzncgo (magnetofony, radioodbiorniki itp.). Do 1990 r. polski rynek tych wyrobów był zdominowany przez podaż krajową. Było tak wskutek