441 (7)

oporność jest w przybliżeniu stała, a powyżej — gwałtownie maleje. Warystory używane są w energetyce w liniach przesyłowych wysokiego napięcia. Do pomiarów energii świetlnej stosowane są półprzewodnikowe fotoprzewodniki CdS, CdSe i CdTe. Pod wpływem padającego na nie promieniowania elektromagnetycznego wykazują one zmniejszenie oporności właściwej. Jako detektory podczerwieni stosowane są głównie PbS, PbSe, PbTe, InSb i domieszkowany german. Detektory te spełniają rolę przetworników zamieniających dochodzące do nich promieniowanie podczerwone na napięcie elektryczne.

Podstawową częścią hallotronów, tj. przyrządów półprzewodnikowych, których działanie jest oparte na zjawisku Halła, są zwykle płytki krystaliczne antymonku lub arsenku indu (InSb, InAs), jak również tellurku i selenku rtęci (HgTe, HgSe). Zjawiskiem Halla nazywa się powstawanie poprzecznego pola elektrycznego i różnicy potencjałów w metalu lub półprzewodniku, przez które przepływa prąd elektryczny i które zostały umieszczone w polu magnetycznym prostopadłym do kierunku prądu. Hallotrony stosowane są głównie do pomiaru słabego natężenia pola magnetycznego. Do tensometrów (czujników naprężeń mechanicznych) stosowany jest zwykle krzem.

Najbardziej znanymi półprzewodnikami są następujące substancje: Si, Ge, Sn-a, AfAs, AłSb, A1P, GaAs, GaSb, GaP, InAs, InP, InSb, Bi₂Se₃, Bi₂Te₃, PbS, PbSe, PbTe, antracen, naftalen, ftalocyjanina, piren, tetracen, stilben.

O karierze technicznej ferrytów zadecydowały ich właściwości półprzewodnikowe obok właściwości ferromagnetycznych. Ferryty otrzymuje się zwykle podczas spiekania proszków odpowiednich tlenków w temp. 900-1400°C,'dzięki czemu można łatwo uzyskiwać elementy '

0    żądanych kształtach. Ponieważ łatwo tworzą one roztwory stałe, przeto można zmieniać stosunek składników w roztworze i otrzymywać kryształy o zmiennym składzie i bardzo

* różnorodnych właściwościach fizycznych.

Ferryty miękkie, tj. takie, które można bardzo łatwo odmagnesować (za pomocą pola magnetycznego), mają liczne zastosowania głównie w radiotechnice, technice mikrofalowej i technice ultradźwiękowej (anteny, rdzenie indukcyjne, przekaźniki bezstykowe do włączania i wyłączania prądu, generatory ultradźwięków, elementy pamięciowe w cyfrowych maszynach liczących).

Ferryty twarde, tzn. odporne na czynniki rozmagnesowujące, są stosowane do konstrukcji trwałych magnesów. Magnesy ferrytowe stosuje się np. jako magnesy głośnikowe (radiofonia), magnesy skupiające (telewizja), magnesy odchylające (radar), oscyloskopy, magnesy w iskrownikach silników spalinowych, w regulatorach magnetycznych (automatyka)

1    w silnikach małej mocy.

Masery i lasery krystaliczne. Maser (mzzer) jest to mikrofalowy wzmacniacz wykorzystujący wymuszoną emisję promieniowania. Masery umożliwiają odbiór słabych sygnałów, gdyż uzyskane wzmocnienia są ponad tysiąckrotne. Najczęściej stosowanym materiałem w maserach krystalicznych jest rubin, tj. kryształ korundu z domieszką paramagnetycznych atomów'chromu (0,05-0,1 %Cr). Dobrym materiałem laserowym oprócz rubinu jest również rutyl Ti0₂ z domieszką jonów' Fe^{3 +} , wzmacniający fale o długości kilku milimetrów, oraz wolframian wapnia CaW0₄ z domieszką jonów chromu, pracujący w obszarze fal dłuższych (20 cm i więcej).

Masery mają zastosowanie przede wszystkim: w radioastronomii — do badania bardzo słabego promieniowania elektromagnetycznego pochodzącego od gwiazd, w urządzeniach

445