44 (263)

sem. Ogłosił wiele prac naukowych z dziedziny weterynarii. Zmarł we Lwowie 29.IV.1893 r.⁴⁹ OXlNSKI Józef

Urodził się 19.III.1840 roku w Płocku w rodzinie urzędniczej. Ukończył szkołę agronomiczną na Marymoncie. W 1860 roku związał się z ruchem spiskowym, brał czynny udział w manifestacjach patriotycznych. W grudniu 1861 roku wstąpił do polskiej szkoły wojskowej w Genui we Włoszech. Powrócił do kraju tuż przed wybuchem powstania. Związał się z obozem „Czerwonych”. W pierwszych dniach powstania przystąpił do organizowania oddziałów w Sieradzkiem. Utworzył ponad 250 osobową partię składającą się z robotników, czeladników i rzemieślników. W pierwszych dniach lutego 1863 zajął Uniejów i Widawę gdzie ogłosił dekrety uwłaszczeniowe. Prowadził ożywioną działalność polityczną walcząc o realizację polityki społecznej Rządu Narodowego. Surowo karał przeciwników sprawy narodowej, wieszał zdrajców, karał dezerterów. Atakował obóz „Białych” W końcu lutego 1863 roku udał się nad granicę pruską w celu zabezpieczenia przerzutów broni. Po drodze zajął Opatówek, stoczył potyczki pod Kuźnicą Grabowską, Wygiełzowem i Brodnią. W kwietniu 1863 roku awansował do stopnia majora i został mianowany dowódcą sił zbrojnych powiatu piotrkowskiego a następnie i wieluńskiego. Był jednym z głośniejszych dowódców w Kaliskiem. Dołączył do niego Dzianot z jazdą Bończy oraz niewielki oddział pieszy pod wodzą Chabriolle’a. Po bitwie pod Przedborzem Oxiń-ski oddał się pod dowództwo E. Taczanowskiego. W sierpniu uczestniczył jako oficer bez przydziału w bojach pod Kruszyną. Od września 1863 roku pełnił funkcję organizatora sił zbrojnych w powiecie kaliskim i konińskim. W krótkim czasie zorganizował 12 oddziałów powstańczych liczących od 50 do 80 ludzi. W trudnym okresie, gdy organizacja wojskowa i cywilna województwa kaliskiego stopniowo zamierała, Oxiński przejawiał niesłychaną aktywność i przygotowywał grunt pod pospolite ruszenie w oparciu o masowy udział chłopów. W marcu i kwietniu 1864 działał w Poznańskiem jako organizator wojskowy. 23.IV.1864 został aresztowany przez władze pruskie i uwięziony w Kościanie. Po uwolnieniu udał się na emigrację do Francji. W Paryżu ukończył szkołą nauk politycznych i wydział dróg i mostów na politechnice. W 1872 roku powrócił do kraju. Pracował jako inżynier w Krakowie następnie we Lwowie. W czterdzieści lat po wydarzeniach 1863/64 napisał „Wspomnienia z powstania polskiego 1863—1864”, opublikowane w 1965 roku. Zmarł l3.XI. 1908 roku we Lwowie i tam został pochowany na wzgórzu powstańców 1831 i 1863 r.⁵⁰ TACZANOWSKI Edmund

Urodzony w 1822 roku. Właściciel majątku ziemskiego Wola w Poznańskiem, oficer artylerii pruskiej. Uczestnik spisku 1846 roku. Brał udział w „Wiośnie Ludów” 1848 roku w Poznańskiem oraz w szeregach Garibaldiego w 1849 roku we Włoszech. W roku 1863 został dowódcą jednej z trzech grup powstańczych zorganizowanych w Księstwie Poznańskim. W maju 1863 roku w stopniu generała został mianowany naczelnikiem wojskowym województwa kaliskiego, później także mazowieckiego. Główne bitwy w powstaniu styczniowym stoczył pod Pyzdrami (29.IV.), Ignacewem (8.V.), Sędziejowicami (8.V.) i Kruszyną (29.VIII.). Po przegranej bitwie pod Kruszyną udał się na emigrację do Francji, następnie do Turcji, gdzie usiłował tworzyć polskie formacje wojskowe. Skazany został zaocznie na karę śmierci, a następnie ułaskawiony. Powrócił do Księstwa Poznańskiego. Zmarł w 1879 r.⁵¹

⁴⁰ Tamże, T. XVII s. 485.

⁵⁰    J. Oxiński, Wspomnienia z powstania polskiego 1863—1864, op. cit. Wstęp E. Halicz s. 5—14.

⁵¹    Zabór pruski w powstaniu styczniowym, Warszawa 1968, s. 328.

44